Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 17 мамырдағы № 499 қаулысымен бекітілген

1. Осы Арнайы білiм беру ұйымдары қызметiнiң үлгiлік қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) «Білім туралы» 2007 жылғы 27 шілдедегі (бұдан әрі – «Білім туралы» Заң) және «Кемтар балаларды әлеуметтiк және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы» 2002 жылғы 11 шілдедегі Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес әзiрленді және меншiк нысаны мен ведомстволық бағыныстылығына қарамастан арнайы бiлiм беру ұйымдары қызметiнiң тәртiбiн айқындайды.

2. Арнайы білім беру ұйымдары өз қызметінде Қазақстан Республикасының Конституциясын, «Білім туралы» Қазақстан Республикасының Заңын, осы Қағидаларды, өзге де нормативтік құқықтық актілерді басшылыққа алады.

Мемлекет ерекше білім берілуіне қажеттіліктері бар адамдарға олардың білім алуы, дамуындағы ауытқуды түзетуі және әлеуметтік бейімделуі үшін арнайы жағдайларды қамтамасыз етеді.

3. Арнайы білім беру ұйымдарына:

1) мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына сәйкес мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білімнің жалпы білім беретін оқу бағдарламаларының негізінде әзірленген арнайы оқу бағдарламаларын, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдары;

2) арнайы түзету жеке, топтық және шағын топтық дамытушы, диагностикалық бағдарламаларды іске асыратын ұйымдар;

3) әлеуметтік және медициналық-педагогикалық қолдау үшін көрсеткіштерді белгілеу, арнайы білім беру бағдарламаларының үлгісін айқындау және білім беру ұйымына жіберу мақсатында мүмкіндіктері шектеулі балалардың психологиялық-дене дамуындағы бұзылыстарды диагностикалауды жүзеге асыратын ұйымдар (психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялар) жатады.

4. Арнайы бiлiм беру ұйымдары жалпы бiлiм беру ұйымымен негiзгі мiндеттердi шеше отырып, бiр мезгiлде жоғалтқан функцияларды қалпына келтiруге, бастапқы және қайталама ауытқуды түзетуге, сақталған талдауыштардың функцияларын дамытуға бағытталған бейіндік функцияларды орындайды.

5. Арнайы білім беру ұйымы дербес заңды тұлға болып табылады және Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен құрылады.

6. Ведомстволық бағыныстылығына қарамастан арнайы білім беру ұйымдарын мемлекеттік аттестаттауды мемлекеттік білім беруді басқару органдары өздерінің құзыретіне сәйкес жоспарлы түрде бес жылда бір рет өткізеді.

7. Зияты сақталған оқушылар оқитын орта білім берудің арнайы ұйымдарындағы сыныптарда білім беру қызметін бейіні бойынша педагогикалық білімі бар пән мұғалімдері жүзеге асырады.

Зияткерлік жеткіліксіздігі бар оқушылар оқитын сыныптарда білім беру қызметін арнайы педагогикалық білімі бар мұғалімдер жүзеге асырады.

Түзету компонентінің барлық сабақтарын белгіленген тәртіппен аттестаттаудан өтетін арнайы педагогикалық білімі бар педагогтер өткізеді.

8. Арнайы білім беру ұйымдары қызметкерлерінің құқықтары мен міндеттері «Білім туралы» Заңда, жарғыда, Ішкі тәртіп қағидаларында және қызметтік нұсқаулықтарда айқындалады.

9. Арнайы білім беру ұйымдарының (топтардың) білім беру қызметі білім беру саласындағы уәкілетті орган бекіткен арнайы білім беру ұйымдарына арналған үлгілік арнайы оқу бағдарламалары мен үлгілік оқу жоспарлары негізінде іске асырылады.

10. Үлгілік арнайы оқу бағдарламалары мен жоспарлары негізінде әрбір ұйымда арнайы білім беру ұйымдары жұмысының ерекшелігін, сондай-ақ психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялардың ұсынымдарын ескере отырып анықталатын білім алушылар мен тәрбиеленушілердің даму ерекшеліктерін ескере отырып, жұмыс жоспарлары мен бағдарламалары әзірленеді. Оқу, жеке жұмыс жоспарлары мен бағдарламалары педагогикалық кеңесте қаралады және оларды білім беруді басқару органымен келісу бойынша ұйымның басшысы бекітеді.

11. Білім беру процесін ұйымдастыру оқу жоспары мен арнайы оқу бағдарламаларына сәйкес жүзеге асырылады және жылдық күнтізбелік оқу жоспарымен және сабақ кестесімен регламенттеледі.

Білім алушының қажеттіліктері мен мүмкіндіктерін ескере отырып, арнайы және жалпы білім беретін оқу бағдарламалары арнайы (түзету) ұйымдары мен орта білім беру ұйымдарында қашықтан оқыту, сондай-ақ облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органы берген рұқсатпен экстернат нысанында меңгерілуі мүмкін.

Білім алудың әртүрлі нысандарын үйлестіруге жол беріледі.

12. Арнайы білім беру ұйымдарының педагогтері қажет болған жағдайда ата-аналарға (заңды өкiлдерге) каникул кезінде балаларға арналған түзету сабақтарын ұйымдастыру мәселелері бойынша консультациялар өткізеді.

13. Әлеуметтiк-тұрмыстық бағдар бойынша факультативтiк сабақтар өткiзу кезiнде сынып екi топқа бөлiнедi.

Қоғамдық пайдалы өнімді еңбекті ұйымдастыру кезiнде сыныптар 5-сыныптан бастап оқушылардың еңбекке даярлығы бейiндерiн ескере отырып топтарға бөлінеді.

Кәсіби-еңбекке оқыту жөнiндегi сабақтар үшін сыныптар бесінші сыныптан бастап, ал ақыл-ойы кенжелеп қалған балалар үшiн төртінші сыныптан бастап екi топқа бөлiнедi.

Топтарды еңбек түрлерi бойынша жинақтау білім алушылардың психикалық-дене бітімі жағдайы мен мүмкiндiктерi ескеріле отырып, дәрiгердiң ұсынымдары негiзiнде жүзеге асырылады.

14. Сабақ кестесiн арнайы білім беру ұйымының әкімшілігі әзірлейді және бекiтедi.

15. Сабақ кестесінде оқу және жеке түзету сабақтарының күнделiкті саны, ұзақтығы мен бірізділігі көрсетiледі.

Сабақтардың ұзақтығы белгіленген нормаларға сәйкес болады және сағат 8-ден ерте басталмайды.

16. Оқу-тәрбие процесi баланы психологиялық-медициналық-педагогикалық және клиникалық зерделеу деректерiне негiзделген саралау және жекешіл тәсіл қағидаттарының негiзiнде жүзеге асырылады.

Балалардың сөйлеуiнiң, назарының, жұмысқа қабiлетiнiң ерекшелiктерiн, олардың даму серпiнiн, білім алушылардың нақты бiлiмдерiн, олардың оқу материалын меңгеруiнiң мүмкiндiктерi мен ерекшелiктерiн анықтауды жүйелi зерделеу оқушының даму перспективасын айқындау және түзету жұмысының құралдарын таңдау үшiн жүргiзiледi.

17. Оқу аптасының ұзақтығын тиiстi бiлiм берудi басқару органымен келiсу бойынша педагогтік кеңес белгiлейдi және ол жарғыда бекiтiледi.

18. Дамуындағы ауытқуларды еңсеру мақсатында арнайы ұйымдағы оқушылар (тәрбиеленушілер) үшін (логопедтің, олигофренопедагогтің, тифлопедагогтің және сурдопедагогтің) топтық және жеке түзету сабақтары жүргiзiледi.

19. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білімнің жалпы білім беретін оқу бағдарламалары, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру бағдарламалары негізінде әзірленген арнайы оқу бағдарламаларын іске асыратын арнайы білім беру ұйымының педагогикалық кеңесі мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттары шеңберiнде оқуда қиындық көретiн білім алушыларға, сол сияқты неғұрлым қабiлеттi білім алушыларға арналған жеке оқу бағдарламалары мен оқу жоспарларын бекiтедi.

20. Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына сәйкес мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білімнің жалпы білім беретін оқу бағдарламалары, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру бағдарламалары негізінде әзірленген арнайы оқу бағдарламаларын іске асыратын арнайы білім беру ұйымдарында еңбекке оқыту жұмысшы кадрларға қажеттілікке бағдарланған өңірлік және жергілікті жағдайларға қарай және жеке еңбек қызметiне тәрбиеленушiнi даярлауды қамтитын еңбек бейiнiн таңдау негiзiнде тәрбиеленушiлердің психикалық-дене бітімі дамуының жеке ерекшелiктерiн, денсаулығын, мүмкiндiктерiн, сондай-ақ олардың ата-аналарының (заңды өкiлдерiнiң) мүдделерін ескере отырып жүзеге асырылады.

21. Арнайы білім беру ұйымдарына балалар психологиялық-медициналық-педагогикалық консультацияның (бұдан әрi – ПМПК) қорытындысы бойынша ата-аналарының (заңды өкiлдерінің) келiсiмiмен ғана жiберіледі.

Арнайы мектепке дейінгі және арнайы (түзету) білім беру ұйымдарының арнайы (түзету) сыныбына (тобына) оқушылар (тәрбиеленушілер) ПМПК қорытындысы негізінде ата-аналарының (заңды өкiлдерінің) келiсiмiмен арнайы білім беру ұйымында бір жыл оқыған және тәрбиеленгеннен кейін ғана жiберіледі.

Кемiстiк құрылымы күрделі тәрбиеленушiлерге арналған сыныптар (топтар) арнайы білім беру ұйымында бiлiм беру процесi жағдайында психологиялық-медициналық-педагогтік бақылау барысында осындай тәрбиеленушiлердiң айқындалуына қарай жинақталады.

22. Тәрбиеленушiнi арнайы білім беру ұйымынан басқа бiлiм беру ұйымына ауыстыруды бiлiм берудi басқару органдары ПМПК қорытындысы негiзiнде ата-аналардың немесе өзге де заңды өкiлдердiң келiсiмiмен жүзеге асырады.

23. Оқу бағдарламаларын меңгеру кезiнде ерекше жетiстiктерге қол жеткізген бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білімнің жалпы білім беретін оқу бағдарламалары негізінде әзірленген арнайы оқу бағдарламаларын іске асыратын арнайы білім беру ұйымдарының бітірушілеріне үздiк білімі туралы құжаттар берiледi.

Зияткерлік бұзылыстары бар бітірушілерге ұйымның осы түрi үшін белгіленген үлгiдегi куәлiк беріледі.

24. Арнайы білім беру ұйымының персоналын жинақтау тәртiбi оның жарғысымен және тиiстi нормативтiк құқықтық актілермен регламенттеледі.

25. Арнайы білім беру ұйымдарының педагог қызметкерлері үшiн нормативтiк оқу жүктемесi:

бастауыш, негiзгі және жалпы орта білім беру деңгейлерінде аптасына – 18 сағатты, тәрбиешiлер үшiн 25 сағатты құрайды;

мектепке дейінгі ұйымдарда және мектепалды сыныптарда – аптасына 24 сағатты құрайды.

Педагогтер үшін ағымдағы жылы белгiленген оқу жүктемесiнiң көлемін әкiмшiлiктiң бастамасы бойынша осы жылдың аяғына дейiн азайтуға болмайды.

26. Арнайы білім беру ұйымында медициналық қамтамасыз етудi Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес арнайы ұйымның әкiмшiлiгiмен бiрлесе отырып, тәрбиеленушiлердiң денсаулығын сақтауға және олардың психикалық-дене бітімі жағдайын нығайтуға, диспансерлеуге, профилактикалық iс-шаралар өткiзуге жауап беретiн және санитариялық-гигиеналық және эпидемияға қарсы режимдi, дене тәрбиесi мен шынығуды, тамақтандыруды, оның iшiнде диеталық тамақтандыруды ұйымдастыруды бақылайтын штаттағы медицина қызметкерлерi жүзеге асырады.

27. Медицина қызметкерлерi педагогтерге тәрбиеленушiлердің денсаулығы мен даму ерекшелiктерiн ескере отырып оларға жекешіл және саралау тәсiлін қолдануда көмек көрсетедi, медициналық-педагогтік түзеу, еңбекке баулудың бейiнiн таңдау, кәсiби бағдар беру, жұмысқа орналастыру бойынша, ата-аналарға (заңды өкiлдерге) аурудың алдын алу мақсатында үйдегi жағдайда қорғау режимiн сақтау қажеттiлігі туралы ұсынымдар бередi.

28. Арнайы білім беру ұйымдарында дәрi-дәрмекпен және физиотерапевтiк емдеу, климаттық емдеу және шынықтыру, емдiк дене шынықтыру, массаж бен психотерапия жүргiзiледi.

29. Арнайы білім беру ұйымын басқару Қазақстан Республикасының заңнамасына, осы Қағидаларға және оқу орнының жарғысына сәйкес жүзеге асырылады.

Алқалы басқару нысандары педагогикалық кеңес, қамқоршылық кеңес, әдістемелік кеңес және басқалар болып табылады.

Арнайы білім беру ұйымын тiкелей басқаруды Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiлеген тәртiппен қызметке тағайындалатын және қызметтен босатылатын басшы жүзеге асырады.

30. Арнайы білім беру ұйымының басшысы өз жұмысында Қазақстан Республикасының заңнамасын және нормативтiк құқықтық актілерді басшылыққа алады.

Ұйымның кеңестерi мен басшы арасындағы өкiлеттіктердiң аражігін ажырату бiлiм беру ұйымының жарғысымен айқындалады.

31. Арнайы білім беру ұйымының басшысы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен аттестаттаудан өтеді.

32. Арнайы білім беру ұйымдары оқу-тәрбие процесiн, кадрларды таңдау мен орналастыруды, ғылыми, қаржы-шаруашылық және өзге де қызметті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген нормалар шегiнде дербес жүзеге асырады.

33. Арнайы білім беру ұйымдары қызметкерлерiнiң құқықтары, мiндеттерi, әлеуметтiк кепiлдiктерi «Бiлiм туралы» Заңда және өзге де нормативтiк құқықтық актілерде айқындалады.

34. Арнайы білім беру ұйымдарын қаржыландыру Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

35. Арнайы білім беру ұйымдары жергiлiктi жағдайларға қарай қосалқы шаруашылық, оқу-тәжiрибе учаскесін және оқу-өндiрiстiк шеберханалар құра алады.

36. Арнайы білім беру ұйымдарын құру, қайта ұйымдастыру және тарату Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.