Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
Отправить по почте
Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 16 қарашадағы № 767 қаулысы
Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) бекітілсін.
2. Орталық, жергілікті атқарушы органдар, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдар (келісім бойынша) және өзге де ұйымдар (келісім бойынша) Бағдарламаны іске асыру жөнінде шаралар қабылдасын.
3. Жауапты орталық, жергілікті атқарушы органдар, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдар (келісім бойынша) және өзге де ұйымдар (келісім бойынша) "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 29 қарашадағы № 790 қаулысына сәйкес Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарына сәйкес ақпарат берсін.
4. Осы қаулыға қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасы Үкіметінің кейбір шешімдерінің күші жойылды деп танылсын.
5. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігіне жүктелсін.
6. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.
Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі Б. Сағынтаев
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 16 қарашадағы № 767 қаулысымен бекітілген
Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасы 1. Мемлекеттік бағдарламаның паспорты
|
Бағдарламаның атауы |
Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасы |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Әзірлеуге негіздеме |
Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 15 ақпандағы № 636 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспары; |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Бағдарламаны әзірлеуші |
Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Бағдарламаны іске асыруға жауапты мемлекеттік органдар |
Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі, Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігі, Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі, Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі, Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі, Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік комитеті (келісім бойынша), облыстардың, Астана, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері, "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ (келісім бойынша), "Самұрық-Қазына" ҰӘҚ" АҚ (келісім бойынша), "ТКШ ҚазОрталық" АҚ (келісім бойынша), "Қазгеология" ҰК" АҚ (келісім бойынша) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Бағдарламаның мақсаты |
Басқарылатын урбандалу арқылы өңірлердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру және халықтың тұрмыс сапасын жақсарту |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Бағдарламаның міндеттері |
1. "Бірінші деңгейдегі" қалаларда (Астана, Алматы, Шымкент және Ақтөбе агломерациялары) орталықтары бар функционалдық қалалық аудандарды дамыту |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Іске асыру мерзімдері |
2015 – 2019 жылдар |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Нысаналы |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Қаржыландыру көздері мен көлемдері |
Мемлекеттік бағдарламаны қаржыландыру республикалық және жергілікті бюджет қаражаты, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де көздер есебінен және шегінде жүзеге асырылатын болады. млн. теңге
* Қаражат көлемі Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тиісті қаржы жылдарына арналған республикалық және жергілікті бюджеттердің бекітілуі мен нақтылануына қарай нақтыланады. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2. Кіріспе
Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі – Мемлекеттік бағдарлама) Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарын, Мемлекет басшысының 2018 жылғы 10 қаңтардағы "Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері" атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру шеңберінде әзірленді. Мемлекеттік бағдарлама Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 21 шілдедегі № 118 Жарлығымен бекітілген Елді аумақтық-кеңістікте дамытудың 2020 жылға дейінгі болжамды схемасын (бұдан әрі – Болжамды схема) іске асыру тетіктерінің бірі болып табылады. Болжамды схема өңірлік саясатты іске асырудың құралы болып табылады, оның мақсаты өңірлердің әлеуметтік-экономикалық әлеуетін тиімді пайдалану негізінде олардың орнықты дамуы үшін жағдай жасау болып табылады.
Бұл ретте елдің өңірлік саясатының базалық идеологиясы экономикалық өсу орталықтарын (ірі қалаларды) басым түрде дамыту және елдің бүкіл аумағында халықтың өмір сүруіне қолайлы орта құру болып табылады.
Мемлекеттiк бағдарлама шеңберiнде шешiлетiн мiндеттердi ескере отырып, мынадай терминдер қолданылады.
1) хаб-қалалар – ұлттық және өңірлік өзара іс-қимыл орталықтары: сауда-логистика және көлік, қаржы және кадр орталықтары, ақпарат пен технологиялардың өнім берушілері;
2) агломерация – бір (моноорталықты) немесе бірнеше (көпорталықты) өзек қалалардың айналасына жақын орналасқан, өзара тұрақты өндірістік, мәдени-тұрмыстық және өзге де байланыспен біріккен, сондай-ақ аумақтық бірігу үрдісі бар елді мекендердің урбанизациялық топталуы.
Қазақстандағы агломерацияларды айқындаудың негізгі өлшемшарттары мыналар болып табылады:
орталық қаланың (астана, республикалық маңызы бар қала, облыстық маңызы бар қала) әкімшілік мәртебесі;
өңір халқының тығыз орналасуын, көші-қон ағынын, ресурстық базаны (жер, су, азық-түлік ресурстарын) қамтитын демографиялық сыйымдылық;
ыңғайлы географиялық орналасуын, халықаралық көлік дәліздерінің өтуін, көлік торабы мен инфрақұрылымның болуын білдіретін логистикалық әлеует;
экономикалық әлеует, яғни орталық қаланың дамуы (өнеркәсіптік, сервистік, еңбек, қаржы, ғылыми әлеует);
3) функционалдық қалалық аудан (бұдан әрі – ФҚА) – бұл өңірлік деңгейдегі агломерациялық құрылымдардың аналогы. Бұл ретте ФҚА:
а) кемінде 100 мың адам халқы бар және тығыздығы кемінде 1 ш.м. 1000 адам (бұл ретте басқа ФҚА бөлігі немесе моноқала болып табылмайтын)
өзек-қала;
б) өзек-қалаға күнделікті маятниктік көші-қонға қатысатын халқының кемінде 15%-ы еңбекке жарамды айналадағы елді мекендер.
4) моноқала – бұл өнеркәсіп өндірісінің және еңбекке жарамды халықтың басым бөлігі (20 % және одан астамы), әдетте, бір бейіндегі және шикізаттық бағыттағы (мономамандану) бір немесе бірнеше (көп емес) қала түзуші, бұл ретте қалада болып жатқан барлық экономикалық және әлеуметтік процестерді айқындайтын кәсіпорындарда шоғырланған қала.
Моноқалалар санатына халқының саны 10 мыңнан 200 мың адамға дейінгі, мына өлшемшарттардың бірімен сипатталатын қалалар жатқызылған:
қаланың қала түзуші кәсіпорындарының өнеркәсіптік өндірісінің, негізінен, өңдеу секторының көлемі жалпы қалалық өндіріс көлемінің 20 %-ынан астамын құрайды (мономамандану);
жұмыспен қамтылған халықтың жалпы санының 20 %-ынан астамы қаланың қала түзуші кәсіпорындарында жұмыс істейді;
қала түзуші кәсіпорындары қазіргі уақытта ішінара жұмыс істейтін немесе қызметін тоқтатып қойған қалалар. Бұл ретте, көбінесе, моноқалаларға қаламен экономикалық тығыз байланыстағы қала маңындағы кенттер мен ауылдық елді мекендер әкімшілік бағынысты болады;
5) шағын қала – халқының саны 50 мың адамға дейінгі қала;
6) тірек ауылдық елді мекен – сол жерде тұратын халықты және іргелес орналасқан аумақтардың тұрғындарын мемлекеттік және әлеуметтік көрсетілетін қызметтермен қамтамасыз ету үшін инфрақұрылымдар жасалатын абаттандырылған ауылдық елді мекен;
7) шекара маңындағы аумақтар – Мемлекеттік шекарадан 50 километрге дейінгі арақашықтықта орналасқан әкімшілік-аумақтық құрылымдардың және елді мекендердің аумақтары;
8) экономикалық өсу орталықтары – елдің немесе өңірдің экономикасында инновация мен прогресс көздерінің функциясын орындайтын, "ауқым әсерінің" арқасында өндіріс факторларының тартылыс полюстері (шоғырлануы) болып табылатын, сондай-ақ жаңа тауарлар шығаратын және қызметтер көрсететін қарқынды дамып келе жатқан салалардың кәсіпорындары орналасқан нақты елді мекендер.
Осы Мемлекеттік бағдарламада экономикалық өсу орталықтарының қатарына:
ел ауқымында – "бірінші деңгейдегі" қалаларда (Астана, Алматы, Шымкент және Ақтөбе қалаларында орталықтары бар агломерациялар) орталықтары бар функционалдық қалалық аудандар;
өңірлер ауқымында – "екінші деңгейдегі" қалаларда (облыс орталықтары, Семей қаласы) орталықтары бар функционалдық қалалық аудандар;
9) уәкілетті орган – өңірлік даму саласында басшылықты, сондай-ақ салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының орталық атқарушы органы;
10) өңірлік саясат мәселелері жөніндегі ведомствоаралық комиссия – уәкілетті орган жанындағы консультативтік-кеңесші орган (бұдан әрі – ВАК);
11) "зәкірлік" инвестициялық жоба – Қазақстан экономикасының шикізаттық емес салаларында іске асырылатын және моно немесе шағын қаланың экономикасын әртараптандыруға бағытталған, кемінде 50 тұрақты жұмыс орнын ашу жоспарланған орташа инвестициялық жоба;
12) жаңғырту – техникалық жабдықты, өндірісті, процесті және т.б. жаңартуға бағытталған қазіргі заманғы талаптар мен нормаларға сәйкес конструкцияларды өзгерту.
3. Ағымдағы ахуалды талдау
Қазіргі кезеңде Қазақстанның өңірлік саясаты ұлттық экономиканың маңызды экономикалық өсу орталықтары болып табылатын урбандалу процестерін ынталандыруды және агломерацияларды реттеп дамытуды, экономикалық және демографиялық әлеуеті бар перспективалы елді мекендерді дамытуды және қолдауды қамтитын ұтымды аумақтық ұйымдастыруды қалыптастыруды қамтамасыз етуге арналған.
Қазақстанда урбандалу деңгейі 2017 жылдың соңында 57,4 %-ды құрады (2016 жылы – 57,2 %, 2015 жылы – 56,8 % және 2014 жылы – 56,6 %), бұл Орталық Азия елдері үшін ең жоғары коэффициент болып табылады, бірақ дамыған елдерден артта. Өсіп келе жатқан қалалар, халықтың артып келе жатқан ұтқырлығы мен инновациялық даму және өндірісті цифрландыру дамудың ажырамас серіктері болып табылады. Қазіргі уақытта елдердің бәсекеге қабілеттілігі ірі қалалардың болуымен айқындалады. Қалалар экономикалық өсу мен өркендеу орталықтарына айналуда. Әлемдік ЖІӨ-нің 70 %-ынан астамы ірі қалаларда жасалады. Осыған байланысты қазіргі заманда жеделдетілген урбандалу процесі байқалуда. Адами даму индексі бойынша әлемнің отызға жуық еліндегі урбандалу деңгейі 80 % немесе одан жоғары. ЭЫДҰ елдерінде бұл көрсеткіш орта есеппен 77 %-ды құрайды.
Қазақстандағы урбандалу қарқыны әртүрлі. Мысалы, 1990 жылдан бастап 2001 жылдар аралығында қала халқының үлесі 54,8 %-дан 50,3 %-ға дейін төмендеді және 2018 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша 57,4 % деңгейіне жетті. Бұл деректер 26 жыл бойы қала тұрғындарының нақты өсуі (қандай да бір себептермен) тек 2,6 %-ға жуық болғанын айғақтайды. Ал Оңтүстік Кореяда 7 жыл (1980 – 1987), Сауд Арабиясында 8 жыл (1974 – 1982), Малайзияда 12 жыл (1996 – 2008) ішінде урбандалу деңгейі 56 %-дан 70 %-ға дейін жеткен. Дегенмен, соңғы он жыл ішінде қала тұрғындарының озыңқы өсуі байқалады. 2008 жылдан бастап 2017 жыл аралығындағы кезеңде республика халқының жалпы саны 15,1 %-ға өсті, бұл ретте қала халқы – 24,1 %-ға және ауыл халқы – бар болғаны 4,9 %-ға өсті.
Бүкіл әлемдегідей Қазақстандағы урбандалу процестері экономиканың инновациялық дамуына және тұрмыс сапасының жақсаруына ықпал етеді. Дүниежүзілік банктің деректері бойынша 2015 жылдың қорытындысы бойынша Астана және Алматы қалалары тұрғындарының 45 %-ы, басқа қалалар бойынша – 28 %, ал ауылдық жерлерде – 18 % орта класқа жатады. Басқа әлеуметтік көрсеткіштер бойынша да қалада да, ауылда да жағдай осындай.
Болжамды схема шеңберінде өңірлер ұқсас экономикалық, табиғи және әлеуметтік-демографиялық сипаттамалары бойынша мынадай төрт макроөңірге топтастырылған болатын – Солтүстік (Ақмола, Қостанай, Солтүстік Қазақстан облыстары), Орталық-Шығыс (Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Павлодар облыстары), Оңтүстік (Алматы, Жамбыл, Қызылорда, Түркістан облыстары) және Батыс (Ақтөбе, Атырау, Батыс Қазақстан, Маңғыстау облыстары). Әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштері макроөңірлермен салыстырмалы болғандықтан және айрықша мәртебесіне қарай, Астана және Алматы хаб-қалалары да бөліп көрсетіледі. Экономикалық әлеует, экономиканың құрылымы, әлеуметтік-демографиялық аспектілер, көліктік байланыстылық, макроөңірлер мен олардың құрамына кіретін облыстардың басым даму бағыттары Болжамды схемада толық баяндалған. Жалпы, макроөңірлердің және олардың құрамына кіретін облыстардың біркелкі дамымауы мен қазіргі уақытта қалыптасқан экономикалық мамандануы экономиканың тарихи қалыптасқан нысаны – шикізатты өндіруге немесе оларды бастапқы өңдеуге, сондай-ақ ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруге байланысты.
Бұл ретте "Нұрлы жол" инфрақұрылымды дамытудың 2015 – 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы хаб және шұғыла қағидаттары негізіндегі макроөңірлік дамуға бағытталған.
