Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 20 желтоқсандағы № 846 қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

Кіріспе жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 30.12.2021 жылғы № 956 Қаулысына сәйкес (20.12.2018 ж. редакцияны қараңыз)

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы (бұдан әрі – тұжырымдама) бекітілсін.

1-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 30.12.2021 жылғы № 956 Қаулысына сәйкес (20.12.2018 ж. редакцияны қараңыз)
1-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 28.03.2023 жылғы № 259 Қаулысына сәйкес (30.12.2021 ж. редакцияны қараңыз)

2. Тұжырымдаманы іске асыруға жауапты орталық, жергілікті атқарушы органдары мен ұйымдар (келісу бойынша):

2-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 30.12.2021 жылғы № 956 Қаулысына сәйкес (20.12.2018 ж. редакцияны қараңыз)

1) Тұжырымдаманы іске асыру жөнінде шаралар қабылдасын;

2) "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 29 қарашадағы № 790 қаулысында белгіленген тәртіппен және мерзімдерде Тұжырымдаманың іске асырылу барысы туралы ақпарат беріп тұрсын".

2-1. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігіне жүктелсін.

Осы Қаулы 2-1-тармақпен толықтырылды ҚР Үкіметінің 30.12.2021 жылғы № 956 Қаулысына сәйкес

3. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі Б. Сағынтаев 

1. Қазақстан Республикасындағы Өнеркәсіптік-инновациялық дамудың ағымдағы жағдайын талдау

2. Өнеркәсіптік-инновациялық даму саласындағы мемлекеттік саясаттың халықаралық тәжірибесіне шолу

3. Өнеркәсіптік-инновациялық даму пайымы

4. Дамудың негізгі қағидаттары мен тәсілдері

5. Нысаналы индикаторлар және күтілетін нәтижелер

6. Қазақстан Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспары

Тұжырымдама Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспарында қойылған міндеттерді орындау мақсатында әзірленді. Мәселен, өнеркәсіп секторларында мамандандырылған факторлар мен нарықтық жағдайлар жасау жөніндегі міндеттерді шешу үшін өңдеу өнеркәсібі өндірушілері үшін мемлекеттік қолдау шараларының құралдарын, оның ішінде бәсекеге қабілеттілікті арттыру туралы келісім шеңберіндегі пакеттік шешімдерді кеңейту көзделген.

Шағын және орта бизнестің (бұдан әрі – ШОБ) өсуі мен дамуы үшін мүмкіндіктерді кеңейту жөніндегі міндетті іс жүзінде іске асыру мемлекеттік қолдау бағдарламалары мен шараларының атаулылығын кеңейту және арттыру арқылы бизнесті қаржыландыруға қолжетімділікті арттыруға бағытталған шаралар арқылы жүзеге асырылатын болады.

Қазақстанда жоғары өнімді және экспортқа бағдарланған өңдеу өнеркәсібін құруға бағытталған өнеркәсіптік-инновациялық даму саясаты кезең-кезеңімен іске асырылуда.  

Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес өңдеу өнеркәсібі деп жаңа өнімге (тауарға, оның ішінде азық-түлік тауарларына) арналған шикізатты, материалдарды, заттарды, компоненттерді өңдеумен байланысты өнеркәсіп салаларының жиынтығы түсініледі.

2020 жылмен салыстырғанда өнеркәсіптік-инновациялық қызмет субъектілерінің саны 18,6% - ға ұлғайды және 2023 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша өңдеуші секторға 19,9 мың кәсіпорын тартылды, оның ішінде 19,2 мың шағын, 501 орта және 250 ірі кәсіпорындар.

Өндірушілердің өнімді сатудан және қызмет көрсетуден түскен табысы оң динамиканы көрсетеді. 2022 жылдың 9 айында табыс 2021 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 27,5% - ға өсіп, 16,3 трлн теңгені құрады. 2021 жылы табыс 4 трлн теңгеге артып, 16,1 трлн теңгені құрады.

Өңдеуші сектордың өндірілген өнімінің көлемі 2020 жылмен салыстырғанда 7,5 трлн теңгеге өсті және 2022 жылдың 12 айында 20,7 трлн теңгені құрады. Өңдеуші сектордың өндірілген өнімінің жиынтық көлемі үш жыл ішінде 51 трлн теңгені құрады.  

Өндірістің НКИ 2022 жылдың 12 айында 2021 жылдың ұқсас кезеңіне 103,4% құрады. 2021 жылы НКИ 2020 жылға қарай 104,7% белгісінде тіркелді.

2022 жылғы қаңтар-қыркүйекте өңдеу өнеркәсібінің жалпы қосылған құны (бұдан әрі – ЖҚҚ) 2020 жылғы ұқсас кезеңмен салыстырғанда 3 трлн теңгеге ұлғайды және 8,9 трлн теңгені құрады. 2021 жылы ЖҚҚ көлемі 11,4 трлн теңгені, 2020-9,2 трлн теңгені құрады.

ЖҚҚ НКИ 2022 жылдың 9 айында 2021 жылдың ұқсас кезеңіне 104,6% құрады. 2021 жылдың 9 айында 2020 жылдың сәйкес кезеңіне НКИ 105,7% құрады.

Бұрын Қазақстанда өндірілмеген жаңа өнім түрлерін өндіру игерілді: жүк және жолаушылар вагондары, электровоздар, жүк, жеңіл автомобильдер мен автобустар, трансформаторлар, рентген аппаратурасы, жарықдиодты шамдар, титан құймалары мен слабтар, дәрілік заттар және басқалар.

Қазақстанда өндірілетін және сыртқы нарықтарда бәсекеге қабілетті тауарлардың саны артты, оның ішінде: бу турбиналары, мыс бұйымдары, радиаторлар, аккумуляторлар, сусындар, кондитерлік өнімдер және т. б.

2021 жылдың қорытындысы бойынша Экономикалық қызмет түрлері бойынша тозудың жоғары дәрежесі мынадай салаларға тиесілі:

- металлургия өнеркәсібі-49,2%;

- сусындар өндірісі-48,8%;

- машиналар мен жабдықтардан басқа дайын металл бұйымдарын өндірісі-45,2%;

- резеңке және пластмасса бұйымдарын өндірісі-39,9%;

- азық-түлік өндірісі-38,7%.

Өңдеу өнеркәсібінде бұл көрсеткіш 40,6% құрады.

Өңдеу секторының экономикасына тартылған негізгі өндірістік қорлар жаңғыртуды қажет етеді. Бұл міндетті шешу үшін кәсіпорындарды инвестициялық және инновациялық белсенділікке, сондай-ақ негізгі өндірістік қорларды жаңғыртуға ынталандыру қажет.

Өңдеу өнеркәсібінің әлеуеті оның инвестициялық тартымдылығымен анықталады. Өңдеуші өнеркәсіптің негізгі капиталына инвестициялар салудың жыл сайынғы оң серпіні нәтижесінде 2020 жылдан бастап 2022 жылға дейін негізгі капиталға инвестициялар көлемі 4,2 трлн теңгені құрады, бұл ретте негізгі капиталға инвестициялардың нақты өсуі 2,3 есе (231,3), 2020 жылғы 1077,8 млрд теңгеден 2022 жылы 1 533,6 млрд теңгеге дейін 1,4 есеге ұлғайды % ) (1-сурет).

2022 жылдың 12 айында Өңдеуші өнеркәсіптің негізгі капиталына инвестициялар көлемі 1 533,7 млрд теңгені құрап, 2020 жылмен салыстырғанда номиналды мәнде 455,9 млрд теңгеге ұлғайды.

2022 жылы инвестициялардың негізгі ағымы мынадай кәсіпорындарды дамытуға бағытталды: металлургия өнеркәсібі (606,3 млрд теңге немесе секторға инвестициялардың жалпы көлемінің 40%), химия өнеркәсібі (230 млрд теңге немесе секторға инвестициялардың жалпы көлемінің 15%), Өзге де металл емес минералдық өнімдер (162 млрд теңге немесе 11 %), өнімдер (140,6 млрд теңге немесе 9%), резеңке және пластмасса бұйымдары (91 млрд теңге немесе 6%).

1-сурет. 2020 – 2022 жылдары негізгі капиталға салынған инвестициялар серпіні, млрд теңге

Ақпарат көзі: ҚР СЖРА ҰСБ

Барлығы 3 жыл ішінде (2020–2022 жылдар) өңдеу секторына салынған инвестициялар 13,4 млрд АҚШ долларынан асып, 2020 жылғы 3,2 млрд АҚШ долларынан 1,5 есеге өсіп, 2022 жылы 4,9 млрд АҚШ долларына жетті (2-сурет).  

Шетелдік инвесторлар металлургия өнеркәсібіне және машиналар мен жабдықтардан басқа дайын металл бұйымдарын өндіруге (3,7 млрд доллар немесе салынған шетелдік инвестициялардың жалпы сомасының 76,8%), химия өнеркәсібі өнімдерін өндіруге (274,8 млн. (204,6 млн доллар немесе 4,2%), компьютерлер, электрондық және оптикалық өнімдер (177,4 млн доллар немесе 3,6%) және тамақ өнімдері, сусындар мен темекі өнімдері (161 млн доллар немесе салынған шетелдік жалпы соманың 3,3 %  Инвестициялар).  

2022 жылы тікелей шетелдік инвестициялар ағыны 2020 жылмен салыстырғанда химия өнеркәсібі өнімдерін өндіруде 5 есеге, компьютерлерде, электрондық және оптикалық өнімдерде 4 есеге, кокста және мұнай өңдеу өнімдерінде 2 есеге, ағаш және қағаз бұйымдарында және басып шығаруда 1,7 есеге өсті.

2-сурет. Шетелдік тікелей инвесторлардан Қазақстанға тікелей инвестициялардың жалпы ағыны, млрд АҚШ доллары