Қазақстан Республикасының азаматтары жемiстi мемлекеттiк, қоғамдық, шығармашылық қызметi, еңбектегi және жауынгерлiк ерлiктерi үшiн, олардың Республикаға сiңiрген еңбегiнiң танылуының белгiсi ретiнде мемлекеттiк наградалармен наградталады.
Отправить по почте
Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградалары туралы Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 12 желтоқсандағы № 2676 Заңы
Редакция 01.05.2024 жылы берілген өзгерістер мен толықтырулармен
I. Жалпы Ережелер
1-бап.
Қазақстан Республикасының азаматтары жемiстi мемлекеттiк, қоғамдық, шығармашылық қызметi, еңбектегi және жауынгерлiк ерлiктерi үшiн, олардың Республикаға сiңiрген еңбегiнiң танылуының белгiсi ретiнде мемлекеттiк наградалармен наградталады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларымен Қазақстан Республикасына еңбек сiңiрген шет ел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдардың да наградталуы мүмкiн.
Мемлекеттiк наградалармен наградтауды Қазақстан Республикасының Президентi жүзеге асырады.
2-бап.
2-бап өзгертілді ҚР 01.12.2008 жылғы № 93-IV Заңымен (27.07.2007 ж. редакцияны қараңыз)
Ең жоғары дәрежелi ерекшелiк белгiлерi - "Алтын Қыран" орденi, "Халық қаhарманы", "Қазақстанның Еңбек Ері" атақтары, сондай-ақ Қазақстан Республикасының басқа да ордендерi, медальдары, құрметтi атақтары және Құрмет грамотасы Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградалары болып табылады.
3-бап.
3-бап өзгертілді ҚР 01.12.2008 жылғы № 93-IV Заңымен (27.07.2007 ж. редакцияны қараңыз)
Қазақстан Республикасы мемлекеттiк наградаларының атаулары мемлекеттiк тiлде белгiленедi.
Мемлекеттiк наградалардың сипаттамасын, "Алтын Қыран" орденi, "Халық қаhарманы", "Қазақстанның Еңбек Ері" кiтапшаларының, орден кiтапшаларының, медальдарға куәлiктердiң және құрметтi атақтар берiлгенi туралы куәлiктердiң үлгiлерiн, мемлекеттiк наградаларға ұсыну және оларды тапсыру тәртiбiн, басқа да құжаттар мен ережелердi Қазақстан Республикасының Президентi бекiтедi.
4-бап.
"Алтын Қыран" орденiмен наградтау үшiн кандидатураларды Қазақстан Республикасының Президентi анықтайды.
Өзге мемлекеттiк наградалармен наградтауға ұсыныстарды Қазақстан Республикасының Президентiне Қазақстан Республикасының Парламентi, Үкiметi, министрлiктер, мемлекеттiк комитеттер, басқа орталық және жергiлiктi атқарушы органдар, шығармашылық одақтар мен басқа да ұйымдар енгiзедi.
Наградтау үшiн кандидатураларды еңбек ұжымдары қарап, ұсынуы мүмкiн.
Шет ел азаматтары наградтауға ұсынуды жалпы негiздерде Қазақстан Республикасының Сыртқы iстер министрлiгi, басқа министрлiктер мен мемлекеттiк комитеттерi, өзге де орталық атқарушы органдары жүргiзедi.
Азаматтарды кезектi наградаға ұсыну, көп балалы аналарды наградтауға және қаhармандық ерлiк жасауға, қиын-қыстау жағдаяттарға байланысты ерекше реттердi қоспағанда, осының алдындағы наградтау сәтiнен бастап бес жыл өткен соң жүргiзiледi.
5-бап.
Бір адам дәрежелері бар наградалардан басқа ең жоғары дәрежелі ерекшелік белгілерімен, сол орденмен немесе медальмен екі мәрте наградталмайды.
Құрметті атақтар қайталап берілмейді.
Еліміздің мүддесін қорғау үстінде көрсеткен батылдығы, ерлігі, қаһармандығы үшін Қазақстан Республикасының мемлекеттік наградаларымен наградтау қайтыс болғаннан кейін де жүргізілуі мүмкін.
6-бап.
Қазақстан Республикасының кез келген орденiмен наградталған адамдар осы орденнiң иегерлерi деп аталады.
7-бап.
Наградалар жөнiндегi ұсыныстарды алдын ала қарап, дайындау үшiн Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанынан Мемлекеттiк наградалар жөнiндегi комиссия құрылады. Комиссияның құрамын және оның қызметi туралы Ереженi Қазақстан Республикасының Президентi бекiтедi.
II. Ең жоғарғы дәрежелi ерекшелiк белгiлерi
8-бап.
"Алтын Қыран" (Золотой Орел) орденi Қазақстан Республикасының ең жоғары дәрежелi ерекшелiк белгiсi болып табылады.
"Алтын Қыран" орденiмен азаматтар Қазақстан Республикасына сiңiрген мемлекеттiк ерекше еңбегi үшiн наградталады.
"Алтын Қыран" орденiмен бұрын Қазақстан Республикасының немесе КСР Одағының ордендерiнiң бiрiмен наградталған азаматтар наградталады.
9-бап.
Қазақстан Республикасының Президентi лауазымы бойынша айрықша үлгiдегi "Алтын Қыран" орденiнiң иегерi болып табылады.
10-бап.
10-бап өзгертілді ҚР 21.07.2007 жылғы № 307 Заңымен (22.05.2007 ж. редакцияны қараңыз) 10-бап өзгертілді ҚР 02.01.2012 жылғы № 525-IV Заңымен (10.01.2011 ж. редакцияны қараңыз)
"Халық қаhарманы" (Народный герой) атағы Қазақстан Республикасына сiңiрген аса үздiк еңбегi, оның бостандығы мен тәуелсiздiгi жолындағы жауынгерлiк ерлiктерi үшiн берiледi.
"Халық қаhарманы" атағына ие болған адамдарға айрықша ерекшелiк белгiсi - Алтын жұлдыз және "Отан ордені" тапсырылады.
Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы өзінің мәртебесі бойынша айрықша ерекшілік белгісі - Алтын жұлдыз және «Отан» ордені тапсырыла отырып, «Халық қаһарманы» (Народный герой) атағының иегері болады.
10-баптың үшінші бөлігінде орыс тіліндегі мәтінге өзгеріс енгізілді, қазақ тіліндегі мәтін өзгермеді ҚР 11.07.2017 жылғы № 91-VI Заңына сәйкес
10-1-бап.
Заң 10-1-баппен толықтырылды ҚР 01.12.2008 жылғы № 93-IV Заңымен (27.07.2007 ж. редакцияны қараңыз)
"Қазақстанның Еңбек Ері" атағы Қазақстан Республикасын экономикалық, әлеуметтік-гуманитарлық дамытудағы аса үздік жетістіктері үшін беріледі.
"Қазақстанның Еңбек Ері" атағына ие болған адамдарға айрықша ерекшелік белгісі — Алтын жұлдыз жөне "Отан" ордені тапсырылады.
III. Ордендер
11-бап.
11-бап өзгертілді ҚР 03.05.2001 жылғы № 180-ІІ Заңы бойынша11-бап өзгертілді ҚР 14.06.2011 жылғы № 290-IV Заңымен (02.12.2009 ж. редакцияны қараңыз) 11-бап өзгертілді ҚР 27.06.2014 жылғы № 212-V Заңынмен (27.07.2011 ж. редакцияны қараңыз) (өзгерту қолданысқа енгізіледі 01.01.2015 жылдан бастап) 11-бап өзгертілді ҚР 17.03.2015 жылғы № 293-V Заңымен (27.06.2014 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланғаннан кейін күнтізбелік 10 (он) күн өткен соң қолданысқа енгізілуі тиіс) 19.03.2015 жылы № 52(28530) „Егемен Қазақстан„ Республикалық газетінде жарияланды 11-бап өзгертілді ҚР 04.07.2023 жылғы № 15-VIII Заңымен (30.12.2022 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 16.07.2023 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)
Қазақстан республикасының ордендерi мыналар:
- "Отан"(Отечество)
- «Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев» (Первый Президент Республики Казахстан – Елбасы Нурсултан Назарбаев)
11-баптың үшінші абзацы жаңа редакцияда жазылды ҚР 11.07.2017 жылғы № 91-VI Заңына сәйкес (16.11.2015 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланғаннан кейін күнтізбелік 10 (он) күн өткен соң қолданысқа енгізілуі тиіс) 14.07.2017 жылы № 133 (28512) „Егемен Қазақстан„ Республикалық газетінде жарияланды
- "Барыс" (Барс)
- "Даңқ" (Слава)
- "Айбын" (Доблесть)
- "Парасат" (Благородство)
- "Достық" (Дружба)
- "Құрмет" (Почет)
– «Ел бірлігі» (Единство народа)
- "Еңбек Даңқы" (Трудовая Слава).
12-бап.
"Отан" орденiмен азаматтар:
- мемлекеттiк және қоғамдық қызметтегi;
- экономиканы, әлеуметтiк саланы, ғылым мен мәдениеттi дамытудағы;
- мемлекеттiк, құқық қорғау және әскери қызметтегi, демократия мен әлеуметтiк прогрестi дамытудағы айрықша еңбегi үшiн наградталады.
12-1-бап.
12-1-бап өзгертілді ҚР 03.05.2001 жылғы № 180-ІІ Заңымен (12.12.1995 ж. редакцияны қараңыз) 12-1-бап өзгертілді ҚР 14.06.2011 жылғы № 290-IV Заңымен (02.12.2009 ж. редакцияны қараңыз)
"Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті — Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев" орденімен Қазақстан Республикасының қалыптасуына, көркеюіне және даңқын шығаруға жәрдемдескен, мемлекеттік және қоғамдық қызметтегі айрықша еңбегі үшін Қазақстан Республикасының азаматтары наградталады.
"Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті — Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев" орденімен Қазақстан Республикасына сіңірген айрықша еңбегі үшін шет мемлекеттер мен олардың үкіметтерінің басшылары наградталуы мүмкін.
12-2-бап.
Кодекс 12-2-баппен толықтырылды ҚР 03.05.2001 жылғы № 180-ІІ Заңына сәйкес
"Барыс" орденімен наградтау:
- Қазақстан Республикасының мемлекеттігі мен егемендігін нығайту ісіндегі;
- бейбітшілікті, қоғамның топтасуы мен Қазақстан халқының бірлігін қамтамасыз етудегі;
- мемлекеттік, өндірістік, ғылыми, әлеуметтік-мәдени және қоғамдық қызметтегі;
- халықтар арасындағы ынтымақтастықты нығайтудағы, ұлттық мәдениеттерді жақындастыру мен оларды өзара байытудағы, мемлекеттер арасындағы достық қатынастарды нығайтудағы айрықша еңбегі үшін жүргізіледі.
"Барыс" ордені үш дәрежеден тұрады:
- I дәрежелі "Барыс";
- II дәрежелі "Барыс";
- III дәрежелі "Барыс".
I дәреже орденнің жоғары дәрежесі болып табылады. Наградтау III дәреже, II дәреже, I дәреже ретімен жүргізіледі.
Ерекше жағдайларда айрықша көзге түскені үшін Мемлекет басшысының шешімімен наградтау реттілік ескерілмей жүргізілуі мүмкін.
13-бап.
13-бап өзгертілді ҚР 04.07.2003 жылғы № 473-ІІ Заңымен (10.07.2002 ж. редакцияны қараңыз) 13-бап өзгертілді ҚР 18.01.2012 жылғы № 547-IV Заңымен (10.01.2011 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланғаннан кейін күтізбелік 10 (он) күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 08.02.2012 жылы „Егемен Қазақстан„ Республикалық газетінде жарияланды 13-бап өзгертілді ҚР 13.02.2012 жылғы № 553-IV Заңымен (18.01.2012 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланғаннан кейін күтізбелік 10 (он) күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 14.02.2012 жылы „Егемен Қазақстан„ Республикалық газетінде жарияланды
"Даңқ" орденімен Қарулы Күштердің, басқа әскерлердің және әскери құрамалардың жоғары офицерлік құрамдағы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының арнаулы мемлекеттік органдарының, прокуратура, ұлттық қауіпсіздік, ішкі істер органдарының қызметкерлері:
- әскерлерге басшылық жасау және оларды басқару ісіндегі табыстары, әскерлердің жоғары жауынгерлік даярлығы және елдің қорғаныс қабілетін қамтамасыз еткені үшін;
- әскери, шекаралық және ішкі қызметті үздік ұйымдастырғаны, ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз еткені, заңдылықты және қоғамдық тәртіпті сақтауды нығайтқаны үшін наградталады.
"Даңқ" ордені екі дәрежеден тұрады:
- I дәрежелі "Даңқ";
- II дәрежелі "Даңқ".
I дәреже орденнің жоғары дәрежесі болып табылады. Наградтау II дәреже және I дәреже ретімен жүргізіледі.
14-бап.
14-бап өзгертілді ҚР 04.07.2003 жылғы № 473-ІІ Заңымен (10.07.2002 ж. редакцияны қараңыз) 14-бап өзгертілді ҚР 22.05.2007 жылғы № 255 Заңымен (04.07.2003 ж. редакцияны қараңыз) 14-бап өзгертілді ҚР 18.01.2012 жылғы № 547-IV Заңымен (10.01.2011 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланғаннан кейін күтізбелік 10 (он) күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 08.02.2012 жылы „Егемен Қазақстан„ Республикалық газетінде жарияланды 14-бап өзгертілді ҚР 13.02.2012 жылғы № 553-IV Заңымен (18.01.2012 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланғаннан кейін күтізбелік 10 (он) күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 14.02.2012 жылы „Егемен Қазақстан„ Республикалық газетінде жарияланды 14-бап өзгертілді ҚР 26.04.2024 Заңымен (19.04.2024 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 27.04.2024 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)
"Айбын" орденімен Қарулы Күштердің, басқа әскерлердің және әскери құрамалардың әскери қызметшілері, сондай-ақ Қазақстан Республикасының арнаулы мемлекеттік органдарының, прокуратура, ұлттық қауіпсіздік, ішкі істер органдарының қызметкерлері:
- жауынгерлік әзірлікте, әскерлерді жоғары жауынгерлік даярлықта ұстауда және жаңа әскери техниканы игеруде, заңдылықты және қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етуде қол жеткізген табыстары үшін;
- әскери және қызметтік борышын атқару үстінде көрсеткен батылдығы мен жанқиярлығы, сондай-ақ мемлекет мүддесін қорғау кезінде жасаған ерлігі үшін наградталады.
"Айбын" ордені үш дәрежеден тұрады:
- Сағадат Нұрмағамбетов атындағы I дәрежелі «Айбын»;
- Бауыржан Момышұлы атындағы II дәрежелі «Айбын»;
- Рахымжан Қошқарбаев атындағы III дәрежелі «Айбын».
Сағадат Нұрмағамбетов атындағы I дәрежелі және Бауыржан Момышұлы атындағы II дәрежелі "Айбын" ордендерімен офицерлердің кіші және аға құрамдарындағы адамдар наградталады.
I дәреже орденнің жоғары дәрежесі болып табылады. Наградтау: II дәреже және I дәреже ретімен жүргізіледі.
Рахымжан Қошқарбаев атындағы III дәрежелі "Айбын" орденімен сарбаздар, матростар, сержанттар, старшиналар наградталады.
15-бап.
"Парасат" орденiмен ғылым мен мәдениет, әдебиет пен өнер қайраткерлерi, мемлекет және қоғам қайраткерлерi, сондай-ақ Республиканың рухани және интеллектуалдық әлеуетiн дамыту мен молайтуға зор жеке үлес қосқан не адам құқықтарын және оның әлеуметтiк мүдделерiн қорғау жөнiндегi белсендi қызметi үшiн азаматтар наградталады.
16-бап.
"Достық" орденiмен азаматтар қоғамда өзара татулықты сақтау жөнiндегi жемiстi жұмысы, халықтар арасында бейбiтшiлiктi, достық пен ынтымақтастықты нығайтуға сiңiрген еңбегi үшiн наградталады.
"Достық" ордені екі дәрежеден тұрады:
- I дәрежелі "Достық";
- II дәрежелі "Достық".
Наградтау реттілік ескерілмей жүргізілуі мүмкін.
16-1-бап.
Осы Заң 16-1-баппен толықтырылды ҚР 04.07.2023 жылғы № 15-VIII Заңына сәйкес (өзгерту 16.07.2023 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)
«Ел бірлігі» орденімен азаматтар ұлт бірлігін нығайту және қоғамдық татулықты қамтамасыз ету жолындағы жемісті еңбегі үшін наградталады.
17-бап.
"Құрмет" орденiмен азаматтар экономиканы, әлеуметтiк саланы, ғылым мен мәдениеттi, бiлiм беру iсiн дамытуға сiңiрген еңбегi, мемлекеттiк органдардағы мiнсiз қызметi және белсендi қоғамдық қызметi үшiн наградталады.
17-1-бап.
осы Заң 17-1-баппен толықтырылды ҚР 27.06.2014 жылғы № 212-V Заңына сәйкес (өзгерту қолданысқа енгізіледі 01.01.2015 жылдан бастап) 17-1-бап өзгертілді ҚР 17.03.2015 жылғы № 293-V Заңымен (27.06.2014 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланғаннан кейін күнтізбелік 10 (он) күн өткен соң қолданысқа енгізілуі тиіс) 19.03.2015 жылы № 52(28530) „Егемен Қазақстан„ Республикалық газетінде жарияланды
«Еңбек Даңқы» орденімен өнеркәсіп, көлік, құрылыс, ауыл шаруашылығы, білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік қамсыздандыру және басқа да салалардың жұмыскерлері кәсіпорындардағы, мекемелердегі, ұйымдардағы жемісті еңбегі үшін, сондай-ақ тиісті салалардағы жоғары көрсеткіштері үшін наградталады.
17-1-баптың бірінші бөлігі жаңа редакцияда жазылды ҚР 09.11.2020 жылғы № 373-VI Заңына сәйкес (27.12.2019 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 21.11.2020 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)
«Еңбек Даңқы» ордені үш дәрежеден тұрады:
I дәрежелі «Еңбек Даңқы»;
II дәрежелі «Еңбек Даңқы»;
III дәрежелі «Еңбек Даңқы».
I дәреже орденнің жоғары дәрежесі болып табылады. Наградтау III дәреже, II дәреже және I дәреже ретімен жүргізіледі.
«Еңбек Даңқы» орденінің үш дәрежесінің иегерлері мәртебесі бойынша «Қазақстанның Еңбек Ері» атағына ие болған адамдарға теңестіріледі.
IV. Медальдар
18-бап.
Қазақстан Республикасының медальдары мыналар:
- "Ерлiгi үшiн" (За мужество)
- "Жауынгерлiк ерлiгi үшiн" (За воинскую доблесть)
- "Ерен еңбегi үшiн" (За трудовое отличие)
- "Шапағат" (Милосердие).
19-бап.
"Ерлiгi үшiн" медалiмен азаматтар:
- адам өмiрiн сақтап қалуға байланысты қиын-қыстау жағдайларда (суға кету, өртке душар болу, дүлей апаттар кезiнде);
- қылмысқа қарсы күресте көрсеткен ержүректiгi мен жанқиярлығы үшiн наградталады.
20-бап.
20-бап өзгертілді ҚР 10.07.2002 жылғы № 338-ІІ Заңымен (03.05.2001 ж. редакцияны қараңыз) 20-бап өзгертілді ҚР 04.07.2003 жылғы № 473-ІІ Заңымен (10.07.2002 ж. редакцияны қараңыз) 20-бап өзгертілді ҚР 18.01.2012 жылғы № 547-IV Заңымен (10.01.2011 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланғаннан кейін күтізбелік 10 (он) күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 08.02.2012 жылы „Егемен Қазақстан„ Республикалық газетінде жарияланды 20-бап өзгертілді ҚР 13.02.2012 жылғы № 553-IV Заңымен (18.01.2012 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланғаннан кейін күтізбелік 10 (он) күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) 14.02.2012 жылы „Егемен Қазақстан„ Республикалық газетінде жарияланды
"Жауынгерлiк ерлiгi үшiн" медалiмен Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерiнiң, басқа да әскерлерi мен әскери құрамаларының әскери қызметшiлерi, сондай-ақ Қазақстан Республикасы арнаулы мемлекеттік органдардың, прокуратура органдарының қызметкерлері, ұлттық қауiпсiздiк, iшкi iстер органдарының қызметкерлерi:
- әскери бөлiмнiң, бөлiмшенiң жауынгерлiк мiндеттердi ойдағыдай орындауына жәрдемдесетiн ұрыстағы, сондай-ақ қылмысқа қарсы күрестегi бiлгiр, бастамашыл әрi батыл iс-әрекетi үшiн;
- мемлекеттiк шекараны қорғау кезiнде көрсеткен ерлiгi үшiн;
- қызмет өткеру кезiнде сiңiрген қызметi үшiн наградталады.
21-бап.
"Ерен еңбегi үшiн" медалiмен азаматтар экономикадағы, әлеуметтiк саладағы, ғылымдағы, мәдениеттегi және мемлекеттiк қызметтегi еңбек жетiстiктерi үшiн наградталады.
22-бап.
22-бап жаңа редакцияда жазылды ҚР 16.11.2015 жылғы № 403-V Заңына сәйкес (28.10.2015 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланғаннан кейін күнтізбелік 10 (он) күн өткен соң қолданысқа енгізілуі тиіс) 18.11.2015 жылы № 221 (28699) „Егемен Қазақстан„ Республикалық газетінде жарияланды
«Шапағат» медалiмен азаматтар белсендi және жемiстi қызметi, мейiр-шапағаты мен қайырымдылығы үшiн наградталады.
23-бап.
Қазақстан Республикасының ордендерi мен медальдарының мәндiлiгi жағынан реттiлiгi осы Заңда баяндалған тәртiп бойынша белгiленедi.
V. Құрметтi атақтар
24-бап.
24-бап өзгертілді ҚР 02.12.2009 жылғы № 211-IV Заңымен (01.12.2008 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту қолданысқа енгізіледі 01.01.2010 жылдан бастап) 24-бап өзгертілді ҚР 27.12.2019 жылғы № 294-VІ Заңымен (06.05.2019 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 11.01.2020 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі) 24-бап өзгертілді ҚР 30.12.2022 жылғы № 177-VII Заңымен (09.11.2020 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 12.01.2023 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі ) 24-бап өзгертілді ҚР 16.10.2023 жылғы № 33-VIII Заңымен (04.07.2023 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 17.10.2023 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі ) 24-бап өзгертілді ҚР 19.04.2024 жылғы № 74-VIII Заңына сәйкес (16.10.2023 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 01.05.2024 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)
Қазақстан Республикасында мынадай құрметті атақтар белгіленеді:
"Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері" (Заслуженный деятель Казахстана);
«Қазақстанның еңбек сіңірген ұстазы»;
Қазақстанның еңбек сіңірген дәрігері;
«Қазақстанның халық әртісі»;
«Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы» (Летчик-космонавт Казахстана);
«Қазақстанның халық жазушысы».
"Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы" құрметті атағына ие болған адамдардың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мөлшерде арнаулы мемлекеттік жәрдемақы алуға құқығы бар.
«Қазақстанның еңбек сіңірген ұстазы» құрметті атағына ие болған педагогтер «Педагог мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген мөлшерде біржолғы төлем алады.
24-бап үшінші бөлікпен толықтырылды ҚР 27.12.2019 жылғы № 294-VІ Заңына сәйкес (өзгерту 11.01.2020 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)
Қазақстанның еңбек сіңірген дәрігері» құрметті атағына ие болған медицина қызметкерлері «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінде белгіленген мөлшерде біржолғы төлем алады.
25-бап.
25-бап өзгертілді ҚР 27.12.2019 жылғы № 294-VІ Заңымен (өзгерту 11.01.2020 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі) 25-бап өзгертілді ҚР 30.12.2022 жылғы № 177-VII Заңымен (09.11.2020 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 12.01.2023 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі ) 25-бап өзгертілді ҚР 16.10.2023 жылғы № 33-VIII Заңымен (04.07.2023 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 17.10.2023 жылдан бастапқолданысқа енгізіледі ) 25-бап өзгертілді ҚР 19.04.2024 жылғы № 74-VIII Заңына сәйкес (16.10.2023 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 01.05.2024 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)
Қазақстан Республикасының құрметті атақтары:
- "Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері" - Республикаға сіңірген зор еңбегі үшін көрнекті мемлекет және қоғам қайраткерлеріне, ғылым, мәдениет, өнер, өндіріс және әлеуметтік саланың өкілдеріне;
«Қазақстанның еңбек сіңірген ұстазы» – аса үздік жетістіктері және Қазақстан Республикасына сіңірген айрықша еңбегі үшін педагогтерге;
− «Қазақстанның еңбек сіңірген дәрігері» − денсаулық сақтау саласындағы аса үздік жетістіктері және Қазақстан Республикасына сіңірген айрықша еңбегі үшін медицина қызметкерлеріне;
- Қазақстанның халық әртісі» – Қазақстан Республикасының театр, цирк, музыка өнері мен кино өнерін дамытуға ерекше үлес қосқан, бұрын «Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі» (Заслуженный артист Казахстана) және (немесе) «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» (Заслуженный деятель Казахстана) құрметті атағына ие болған адамдарға;
- "Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы" - белгіленген ғарыштық ұшу бағдарламасын ойдағыдай жүзеге асырған, алдарына қойылған ғылыми-техникалық, зерттеушілік және практикалық міндеттерді мінсіз орындаған азаматтарға;
– «Қазақстанның халық жазушысы» – Қазақстан Республикасының әдебиетін дамытуға айрықша үлес қосқан, бұрын «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» («Заслуженный деятель Казахстана») құрметті атағына ие болған адамдарға және (немесе) әдебиет саласындағы Қазақстан Республикасы мемлекеттік сыйлықтарының лауреаттарына беріледі.
26-бап.
Қазақстан Республикасының құрметтi атақтарына ие болған адамдарға белгiленген үлгiдегi омырауға тағатын белгi табыс етiледi.
VI. Көп балалы аналарға арналған наградалар
27-бап.
Көп балалы аналарға арналған наградалар мына алқалар:
- "Алтын алқа" (Золотая подвеска)
- "Күмiс алқа" (Серебряная подвеска).
28-бап.
28-бап өзгертілді ҚР 02.12.2009 жылғы № 211-IV Заңымен (01.12.2008 ж. редакцияны қараңыз) (өзгерту қолданысқа енгізіледі 01.01.2010 жылдан бастап)
"Алтын алқа" алқасымен жеті және одан да көп бала туған және тәрбиелеп өсiрген аналар наградталады.
"Алтын алқа" алқасымен наградтау осы ананың жетінші баласы бiр жасқа жеткен және басқа балалары тiрi болған ретте жүргiзiледi.
"Алтын алқа" алқасымен наградтау кезiнде, сондай-ақ:
- ананың заңда белгiленген тәртiппен асырап алған;
- Қазақстан Республикасының мүдделерiн қорғау кезiнде немесе өзге қызметтiк мiндеттерiн атқару үстiнде қаза тапқан не болмаса хабарсыз кеткен, дүлей апаттар кезiнде не адам өмiрi мен материалдық құндылықтарды құтқару жөнiнде азаматтық борышын атқару үстiнде, қылмысқа қарсы күресте және қоғамдық тәртiп күзетiнде қаза тапқан, сондай-ақ аталған жағдаяттар кезiнде жаралану, мертiгу немесе ауруға шалдығу не еңбек жарақаты немесе кәсiби ауру салдарынан қайтыс болған балалар ескерiледi.
29-бап.
29-бап өзгертілді ҚР 02.12.2009 жылғы № 211-IV Заңымен (01.12.2008 ж. редакцияны қараңыз) (өзгерту қолданысқа енгізіледі 01.01.2010 жылдан бастап)
"Күмiс алқа" алқасымен алты бала туған және тәрбиелеп өсiрген аналар алтыншы баласы бiр жасқа жеткен және басқа балалары тiрi болған ретте наградталады.
"Күмiс алқа" алқасымен наградтау кезiнде, сондай-ақ осы Заңның 28-бабының үшiншi бөлiгiнде аталған балалар да ескерiледi.
30-бап.
"Алтын алқа" және "Күмiс алқа" алқаларының Қазақстан Республикасының ордендерi мәртебесi болады.
VII. Қазақстан Республикасының Құрмет грамотасы
31-бап.
31-бап өзгертілді ҚР 27.07.2007 жылғы № 320-IV Заңымен (21.07.2007 ж. редакцияны қараңыз)
Қазақстан Республикасының Құрмет грамотасымен азаматтар экономикадағы, әлеуметтiк саладағы, ғылымдағы, мәдениеттегi, бiлiм берудегi, әскери және өзге мемлекеттiк қызметтегi, қоғамдық және мемлекеттiк қызметтегi елеулi жетiстiктерi үшiн наградталады.
Құрмет грамотасымен шығармашылық ұжымдар халықтар арасындағы мәдени байланыстарды, достық пен ынтымақтастықты нығайтуға ықпалын тигiзген гастрольдiк сапарларының нәтижелерi бойынша наградталуы мүмкiн.
VIII. Ордендердi, медальдарды және басқа да ерекшелiк белгiлерiн тағып жүру тәртiбi
32-бап.
Ең жоғары дәрежелi ерекшелiк белгiлерi - "Алтын Қыран" орденi, Алтын жұлдыз сол жақ омырауға ордендер мен медальдардың үстiнен тағылады.
Құрметтi атақтар белгiлерi оң жақ омырауға тағылады.
33-бап.
Қазақстан Республикасының ордендерi мен медальдары сол жақ омырауға осы Заңның 11 және 18-баптарында көрсетiлген реттiлiкпен тағылады.
Орден белгісін иық лентасына тағу кезінде ол оң иық арқылы өтеді. Осы орденнің жұлдызы сол жақ омырауға ордендерден солға қарай орналасады.
Наградталған адамдар ордендер мен медальдардың орнына белгіленген үлгідегі наградалар рәмізін тағып жүре алады.
33-1-бап.
Наградталушыда бұрынғы КСРО-ның және өзге де шет мемлекеттердің мемлекеттік наградалары болған жағдайда КСРО-ның және шет мемлекеттердің наградалары осы Заңның 11 және 18-баптарында белгіленген ретпен Қазақстан Республикасының наградаларынан кейін тағылады.
IХ. Мемлекеттiк наградалардың және олармен наградталған адамдардың мәртебесi
34-бап.
34-бап өзгертілді ҚР 21.07.2007 жылғы № 307 Заңымен (22.05.2007 ж. редакцияны қараңыз) 34-бап өзгертілді ҚР 14.06.2011 жылғы № 290-IV Заңымен (02.12.2009 ж. редакцияны қараңыз) 34-бап өзгертілді ҚР 10.01.2011 жылғы № 383-IV Заңымен (14.06.2011 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланғаннан кейін күтізбелік 10 (он) күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Жоғары дәрежелі ерекшелік белгілері "Отан" орденіне немесе "Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті — Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев" орденіне ие болған азаматтарды наградтау туралы Қазақстан Республикасының Үкіметі тағайындайтын Қазақстан Республикасының Даңқ Кітабына жазылады.
Қазақстан Республикасының Даңқ Кітабын жүргізу және сақтау ережесін, сондай-ақ оның сипаттамасын Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді.
35-бап. Бап алынып тасталды (ескертуді қараңыз)
36-бап. «Алтын алқа», «Күміс алқа» алқаларымен наградталған немесе бұрын «Батыр ана» атағын алған, сондай-ақ I және II дәрежелі «Ана даңқы» ордендерімен наградталған көпбалалы аналар «Тұрғын үй қатынастары туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес тұрғынжаймен бірінші кезекте қамтамасыз етіледі.
36-бап жаңа редакцияда жазылды ҚР 28.10.2015 жылғы № 369-V Заңына сәйкес (17.03.2015 ж. редакцияны қараңыз) (өзгерту қолданысқа енгізіледі 01.01.2018 жылдан бастап) 36-баптың бірінші бөлігі жаңа редакцияда жазылды ҚР 06.05.2019 жылғы № 251-VІ Заңына сәйкес (11.07.2017 ж. редакцияны қараңыз) (өзгерту 20.05.2019 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)
«Алтын алқа», «Күміс алқа» алқаларымен наградталған немесе бұрын «Батыр ана» атағын алған, сондай-ақ І және ІІ дәрежелі «Ана даңқы» ордендерімен наградталған көп балалы аналарға «Балалы отбасыларға берілетін мемлекеттік жәрдемақылар туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген негізде және тәртіппен ай сайынғы мемлекеттік жәрдемақы төленеді.
37-бап.
"Күміс алқа" алқасымен наградталған көп балалы аналарға жеңілдіктер жергілікті бюджеттер қаражаты есебінен белгіленуі мүмкін.
38-бап.
Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларына ие болған адамдар олардың сақталуын қамтамасыз етуге тиiс.
Мемлекеттiк наградалар мен оларға қоса берiлген құжаттар жоғалған жағдайда наградталғандар өздерiнiң наградаларға құқығын сақтайды.
Жоғалғандардың орнына "Алтын Қыран" орденiнiң, Алтын жұлдыздың, ордендердiң, медальдар мен омырауға тағатын ерекшелiк белгiлерiнiң дубликаттары, әдетте, берiлмейдi. Ерекшелiк ретiнде олар Қазақстан Республикасының Президентi жанындағы Мемлекеттiк наградалар жөнiндегi комиссияның шешiмiмен өрт, жер сiлкiну және басқа да дүлей апаттар салдарынан жоғалған, яғни наградталған адам оларды жоғалудан сақтап қала алмаған жағдайда ғана берiледi.
Наградтау туралы құжаттар жоғалған жағдайда олардың дубликаттары жергiлiктi атқарушы органдардың өтiнiшi бойынша Мемлекеттiк наградалар жөнiндегi комиссияның шешiмiмен берiледi.
39-бап.
Қайтыс болған наградталған азаматтардың және қаза тапқаннан кейiн наградталғандардың Қазақстан Республикасы ордендерi, медальдары, құрметтi атақтарына қоса берiлетiн омырауға тағатын белгiлерi, сондай-ақ оларды наградтау туралы құжаттар отбасына естелiк ретiнде сақтауға қалдырылады.
Қайтыс болған кiсiнiң мұрагерлерiнiң келiсуiмен оның наградалары мен наградталуы туралы құжаттары сақтау және экспонат ретiнде көрсету үшiн мұражайларға берiлуi мүмкiн.
Егер қайтыс болған кiсiнiң мұрагерлерi жоқ болса, оның наградалары мен наградталуы туралы құжаттары Қазақстан Республикасының Президентiне қайтарылады.
39-1-бап.
Мемлекеттік наградалармен наградталған Қазақстан Республикасы азаматтарының, шетелдік азаматтардың және азаматтығы жоқ адамдардың наградталуы туралы құжаттары болған жағдайда, бұл наградаларды Республикадан тыс жерге алып кетуге құқығы бар.
Бағалы металдардан жасалған мемлекеттік наградаларды алып кету тәртібі Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленеді.
Х. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларын айыру
40-бап.
Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларынан айыруды наградталған адам қылмысы үшiн сотталған жағдайда - заңда белгiленген негiзде және тәртiппен соттың ұсынуымен Қазақстан Республикасының Президентi жүргiзедi.
Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларынан айырған кезде олар және оларға қоса берiлген құжаттар Қазақстан Республикасының Президентiне қайтарылуға тиiс.
41-бап.
Заңсыз сотталған және толық ақталған азаматтардың мемлекеттiк наградаларға құқығын соттың шешiмiмен Қазақстан Республикасының Президентi қайта қалпына келтiредi.
ХI. Қорытынды және өтпелi ережелер
42-бап.
Сыртқы түрi жағынан Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларына ұқсастығы бар ордендер мен медальдарды, омырауға тағатын белгiлер мен оларға қоса берiлетiн құжаттарды, сондай-ақ Құрмет грамотасын тағайындауға және жасауға тыйым салынады.
43-бап.
Қазақстан Республикасының орденiн, медалi мен құрметтi атаққа берiлетiн омырауға тағатын белгiсiн сатып алу, сату, айырбастау немесе өзгедей өтеуге беру, сондай-ақ мемлекеттiк наградаларға қатысты басқа да заңсыз iс-әрекет жасау заңмен белгiленген жауаптылыққа әкелiп соғады.
44-бап.
Осы Заң күшіне енгенге дейін "Отан", "Даңқ" ордендерімен наградталған, айырымның ең жоғары дәрежесі - "Халық Қаһарманы" атағына, республиканың құрметті атақтарына ие болған азаматтарға жергілікті өкілді органдар жергілікті бюджеттер қаражаты есебінен жеңілдіктер беруге құқылы.
45-бап.
Мыналардың күшi жойылған деп танылсын:
"Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградалары туралы" 1993 жылғы 1 сәуiрдегi Қазақстан Республикасының Заңы (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң Жаршысы, 1993 ж., N 8, 157-құжат);
"Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградалары туралы" Заңды күшiне енгiзу туралы" 1993 жылғы 1 сәуiрдегi Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң қаулысы, 3 және 4-тармақтарынан басқасы (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң Жаршысы, 1993 ж., N 8, 158-құжат).
Осы Заң 1996 жылғы 1 қаңтардан бастап күшiне енедi.
Қазақстан Республикасының Президенті
