Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын балаларды асырап алуға беру қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 30 наурыздағы № 380 қаулысы

«Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Қазақстан Республикасының Кодексі 84-бабының 6-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

Кіріспе жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 08.05.2025 жылғы № 320 Қаулысына сәйкес (18.03.2020 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 24.05.2025 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын балаларды асырап алуға беру қағидалары бекітілсін.

2. «Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын балаларды шетелдiктерге асырап алуға беру ережесiн бекiту туралы» Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2002 жылғы 12 қарашадағы № 1197 қаулысының (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2002 ж., № 40, 407-құжат) күші жойылды деп танылсын.

3. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының 
Премьер-Министрі                               К. Мәсімов

1. Осы Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын балаларды асырап алуға беру қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 26 желтоқсандағы Кодексінің 84-бабының 6-тармағына сәйкес әзірленген және:

1-тармақ өзгертілді ҚР Үкіметінің 24.10.2016 жылғы № 614 Қаулысымен (10.12.2015 ж. редакцияны қараңыз) (өзгерту қолданысқа енгізіледі 01.01.2017 жылдан бастап)
1-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 08.05.2025 жылғы № 320 Қаулысына сәйкес (18.03.2020 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 24.05.2025 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)

1) Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды (бұдан әрі – балалар) азаматтығы мен тұратын жеріне қарамастан туыстарына асырап алуға беру;

2) Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтарына асырап алуға беру;

3) Жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың және балаларды өз отбасына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген адамдардың республикалық деректер банкінде (бұдан әрі — Республикалық деректер банкі) жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың орталықтандырылған есебінде тұрған (бұдан әрі — орталықтандырылған есепке алу) балаларды Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтарына, шетелдіктерге асырап алуға беру тәртібін айқындайды.

2. Тууы Кодексте белгіленген тәртіппен тіркелген кәмелетке толмаған балаларға қатысты олардың толық тән саулығын, психикалық, рухани және адамгершілік жағынан дамуын, тәрбиеленуі мен білім алуын қамтамасыз ету мүмкіндіктері ескеріліп, баланың мүддесінде ғана асырап алуға жол беріледі.

2-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 08.05.2025 жылғы № 320 Қаулысына сәйкес (18.03.2020 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 24.05.2025 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)

Бұл ретте баланың жасы, естиярлық дәрежесі және өзін асырап алуға келісімі ескеріледі, сондай-ақ оның ұлты, белгілі бір дін мен мәдениетті ұстанатыны, ана тілі, тәрбиелеу мен оқытуда сабақтастықты қамтамасыз ету мүмкіндігі ескерілуі мүмкін.

2-1. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды тәрбиелеуге олардың туыстарының басым құқығы болады.

1-тарау 2-1-тармақпен толықтырылды ҚР Үкіметінің 08.05.2025 жылғы № 320 Қаулысына сәйкес (өзгерту 24.05.2025 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)

3. Жалғыз ата-анасы немесе екеуі де:

3-тармақ өзгертілді ҚР Үкіметінің 08.05.2025 жылғы № 320 Қаулысымен (18.03.2020 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 24.05.2025 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)

1) қайтыс болған;

2) баладан бас тартқан;

2-тармақша жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 24.10.2016 жылғы № 614 Қаулысына сәйкес (10.12.2015 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланған күннен бастап қолданысқа енгізілуі тиіс) 03.11.2016 жылы № 211 (28937) „Егемен Қазақстан„ Республикалық газетінде жарияланды

3) ата-ана құқықтарынан айрылған және олар қалпына келтірілмеген;

4) туыстарына, асырап алынатын баланың (балалардың) анасымен немесе әкесімен некеде (ерлі-зайыптылықта) тұратын адамдарға баланы асырап алуға келісім берген;

4-тармақша жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 24.10.2016 жылғы № 614 Қаулысына сәйкес (10.12.2015 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланған күннен бастап қолданысқа енгізілуі тиіс) 03.11.2016 жылы № 211 (28937) „Егемен Қазақстан„ Республикалық газетінде жарияланды

5) сот тәртібімен әрекетке қабілетсіз, хабар-ошарсыз кеткен деп танылған немесе қайтыс болған деп жарияланған;

6) белгісіз болған жағдайда, балалар асырап алуға жатады.

Ата-аналары белгісіз тауып алынған (тастанды) баланы асырап алу Кодексте белгіленген тәртіппен Кодекстің 196-бабына сәйкес хаттама немесе ішкі істер органдары немесе қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган берген акт, оның туу туралы куәлігі және баланың тууын тіркеуді растайтын туу туралы акт жазбасының көшірмесі болған жағдайда жүзеге асырылады.

3-тармақтың екінші бөлігі жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 18.03.2020 жылғы № 123 Қаулысына сәйкес (24.10.2016 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 20.03.2020 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)

Перзентханада (бөлімшеде) немесе өзге де медициналық ұйымда қалдырылған баланы асырап алу бала қалдырылған мекеме әкімшілігі жасаған тиісті акті болған кезде Кодексте белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

Асырап алу балалардың мүдделерiне сай келетiн және балалар өздерінің туыстығы туралы білмеген, бірге тұрмаған және бірге тәрбиеленбеген жағдайларды қоспағанда, бір отбасында тәрбиеленген ағалы-iнiлілер мен апалы-сiңлiлілердi (қарындастарды) әртүрлi адамдардың асырап алуына жол берiлмейдi.

Қазақстан Республикасының азаматтарымен некеде тұратын шетелдіктердің Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын баланы Қазақстан Республикасының аумағында асырап алуы осы Кодексте шетелдіктер үшін белгіленген тәртіппен жүргізіледі.

3-тармақ бесінші бөлікпен толықтырылды ҚР Үкіметінің 24.10.2016 жылғы № 614 Қаулысына сәйкес (алғашқы ресми жарияланған күннен бастап қолданысқа енгізілуі тиіс) 03.11.2016 жылы № 211 (28937) „Егемен Қазақстан„ Республикалық газетінде жарияланды

Ата-аналары ата-ана құқықтарынан айырылған жағдайда баланы соттың ата-аналарды ата-ана құқықтарынан айыру туралы шешімі заңды күшіне енген күннен бастап алты ай өткен соң асырап алуға болады.

Ата-аналарының біреуі ата-ана құқықтарынан айырылған баланы асырап алуға екінші ата-анасының келісімімен жол беріледі.

4. Мыналарды:

4-тармақ өзгертілді ҚР Үкіметінің 10.12.2015 жылғы № 989 Қаулысымен (07.06.2013 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланған күннен бастап қолданысқа енгізілуі тиіс) 24.12.2015 жылы № 245 (28723) «Егемен Қазақстан» Республикалық газетінде жарияланды
4-тармақ өзгертілді ҚР Үкіметінің 24.10.2016 жылғы № 614 Қаулысымен (10.12.2015 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланған күннен бастап қолданысқа енгізілуі тиіс) 03.11.2016 жылы № 211 (28937) „Егемен Қазақстан„ Республикалық газетінде жарияланды
4-тармақ өзгертілді ҚР Үкіметінің 18.03.2020 жылғы № 123 Қаулысымен (24.10.2016 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 20.03.2020 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)
4-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 08.05.2025 жылғы № 320 Қаулысына сәйкес (18.03.2020 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 24.05.2025 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)

1) сот әрекетке қабiлетсiз немесе әрекет қабiлетi шектеулі деп таныған адамдарды;

2) сот біреуін әрекетке қабiлетсiз немесе әрекет қабiлеті шектеулі деп таныған ерлi-зайыптыларды;

3) сот ата-ана құқықтарынан айырған немесе сот ата-ана құқықтарын шектеген адамдарды;

4) өзiне Қазақстан Республикасының заңдарында жүктелген мiндеттердi тиiсiнше орындамағаны үшiн қорғаншы немесе қамқоршы мiндеттерінен шеттетiлген адамдарды;

5) өздерінің кінәсінен сот бала асырап алудың күшiн жойған бұрынғы бала асырап алушыларды;

6) денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган белгілеген аурулар тізбесіне сәйкес денсаулық жағдайына байланысты ата-ана құқықтарын жүзеге асыра алмайтын адамдарды;

7) тұрақты тұратын жері жоқ адамдарды;

8) дәстүрлi емес жыныстық бағдар ұстанатын адамдарды;

9) қасақана қылмыс жасағаны үшін сотталып, асырап алған кезде сотталғандығы жойылмаған немесе алынбаған адамдарды, сондай-ақ осы тармақтың 13) тармақшасында аталған адамдарды;

10) азаматтығы жоқ адамдарды;

11) асырап алған кезде асырап алынған баланы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен күнкөріс деңгейімен қамтамасыз ететін табысы жоқ адамдарды;

12) наркологиялық немесе психоневрологиялық диспансерлерде есепте тұратын адамдарды;

13) адам өлтіру, денсаулыққа қасақана зиян келтіру, халық денсаулығына және имандылыққа, жыныстық тиіспеушілікке қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтары, экстремистік немесе террористік қылмыстары, адам саудасы үшін сотталғандығы бар немесе болған, қылмыстық қудалауға ұшырап отырған немесе ұшыраған адамдарды (өздеріне қатысты қылмыстық қудалау Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 35-бабы бірінші бөлігінің 1) және 2) тармақшалары негізінде тоқтатылған адамдарды қоспағанда);

14) Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын, Кодекстің 91-бабының 4-тармағында белгіленген тәртіппен психологиялық даярлықтан өтпеген Қазақстан Республикасының азаматтарын (баланың жақын туыстарын қоспағанда) қоспағанда, кәмелетке толған адамдар бала асырап алушы бола алады.

Бiр-бiрiмен некеде тұрмайтын (ерлі-зайыпты емес) адамдар бiр баланы бiрге асырап ала алмайды.

Бiр адамның ағалы-iнiлi және апалы-сiңлiлi (қарындасы) болып табылатын немесе бір-бірімен өзара туыстық қатынасы жоқ бiрнеше баланы асырап алуына болады.

5. Бала асырап алушы мен асырап алынатын баланың жас айырмасы кемінде он алты жас болуға тиіс. Сот дәлелді деп таныған себептер бойынша жас айырмасы қысқартылуы мүмкін.

5-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 24.10.2016 жылғы № 614 Қаулысына сәйкес (10.12.2015 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланған күннен бастап қолданысқа енгізілуі тиіс) 03.11.2016 жылы № 211 (28937) „Егемен Қазақстан„ Республикалық газетінде жарияланды

Баланы өгей әкесі (өгей шешесі) асырап алған кезде, осы тармақтың бірінші бөлігінде белгіленген жас айырмасының болуы талап етілмейді.

6. Қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның (бұдан әрі – орган) осы Қағидалардың 3-тармағының 1)-3), 5) және 6) тармақшаларында көрсетілген балаларды асырап алуға рұқсат беруі үшін қызмет тәртібі мен құрамын Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы айқындайтын комиссияның (бұдан әрі – комиссия) қорытындысы негіз болып табылады.

6-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 10.12.2015 жылғы № 989 Қаулысына сәйкес (07.06.2013 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланған күннен бастап қолданысқа енгізілуі тиіс) 24.12.2015 жылы № 245 (28723) «Егемен Қазақстан» Республикалық газетінде жарияланды
6-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 24.10.2016 жылғы № 614 Қаулысына сәйкес (10.12.2015 ж. редакцияны қараңыз) (алғашқы ресми жарияланған күннен бастап қолданысқа енгізілуі тиіс) 03.11.2016 жылы № 211 (28937) „Егемен Қазақстан„ Республикалық газетінде жарияланды
6-тармақтың бірінші бөлігі жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 18.03.2020 жылғы № 123 Қаулысына сәйкес (24.10.2016 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 20.03.2020 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)

Баланы өгей әкесі (өгей шешесі) асырап алған немесе баланы ата-аналарының келісімі бойынша туыстары асырап алған жағдайда, асырап алудың баланың мүдделеріне сәйкестігі туралы қорытынды талап етілмейді.

7. Балалар Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын туыстарына және Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылмайтын туыстарына асырап алуға беріледі.

8. Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын және балаларды асырап алуға тілек білдірген туыстары бала тұратын жердегі органға немесе Республикалық деректер банкі арқылы:

8-тармақ өзгертілді ҚР Үкіметінің 07.06.2013 жылғы № 584 Қаулысымен (30.03.2012 ж. редакцияны караңыз) (алғашқы ресми жарияланғаннан күннен бастап қолданысқа енгізілуі тиіс)
11.09.2013  жылғы "Егемен Қазақстан" Республикалық газетінде жарияланды
8-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 24.10.2016 жылғы № 614 Қаулысына сәйкес (10.12.2015 ж. редакцияны қараңыз) (өзгерту қолданысқа енгізіледі 01.01.2017 жылдан бастап)
8-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 08.05.2025 жылғы № 320 Қаулысына сәйкес (18.03.2020 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 24.05.2025 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)

1) баланы асырап алуға тілек білдіргені туралы жазбаша өтініш;

2) жеке басын куәландыратын құжаттың көшірмесін;

3) жақын туыстарының баланы асырап алуға жазбаша келісімін;

4) жиынтық табыстың мөлшері туралы анықтаманы;

5) отбасы жағдайы туралы анықтаманы;

6) «Адамның бала асырап алуы, оны қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа, патронатқа қабылдап алуы мүмкін болмайтын аурулардың тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 тамыздағы № 692 бұйрығымен (нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12127 болып тіркелген) бекітілген тізбеге сәйкес ауруының жоқ екенін растайтын денсаулық жағдайы туралы анықтама, сондай-ақ «Денсаулық сақтау саласында мемлекеттік қызметтер көрсетудің кейбір мәселелері туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 18 мамырдағы № ҚР ДСМ-49/2020 бұйрығымен (нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 20665 болып тіркелген) бекітілген нысанға сәйкес наркологиялық және психиатриялық диспансерлерде тіркеуде тұратыны туралы мәліметтің жоқ екені туралы анықтаманы;

7) сотталмағандығы туралы анықтаманы;

8) тұрғын - жайға меншік құқығын немесе тұрғын-жайды пайдалану құқығын растайтын құжаттың көшірмесін;

9) психологиялық дайындықтан өткені туралы сертификат ұсынады.

9. Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылмайтын туыстары баланың тұратын жері бойынша облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың білім беруді басқару органына одан әрі жөнелту үшін Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органына (бұдан әрі – уәкілетті орган):

9-тармақ өзгертілді ҚР Үкіметінің 07.06.2013 жылғы № 584 Қаулысымен (30.03.2012 ж. редакцияны караңыз)  (алғашқы ресми жарияланғаннан күннен бастап қолданысқа енгізілуі тиіс)
11.09.2013  жылғы "Егемен Қазақстан" Республикалық газетінде жарияланды
9-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 08.05.2025 жылғы № 320 Қаулысына сәйкес (18.03.2020 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 24.05.2025 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)

1) баланы асырап алуға тілек білдіргені туралы жазбаша өтініш;

2) табыстары туралы анықтама;

3) отбасы жағдайы туралы анықтама;

4) паспорттардың көшірмелерін;

5) денсаулық жағдайы, оның ішінде психикалық саулығы, есірткіге (уытқұмарлыққа), алкогольге тәуелділігінің жоқ екені туралы анықтама;

6) сотталмағандығы туралы анықтама;

7) жақын туыстарының бала асырап алуға жазбаша келісімін;

8) тұрғын үйінің бар-жоғын растайтын құжатты;

9) бала асырап алу жөніндегі уәкілетті шетелдік мемлекеттік органдар мен ұйымдар арнайы беретін әлеуетті бала асырап алушылардың жеке басының адамгершілік қасиеттері туралы анықтаманы;

10) қабылдаушы мемлекеттің құзыретті органы берген, бала асырап алуға құқығын растайтын құжатты;

11) асырап алынған баланың Қазақстан Республикасынан қабылдаушы мемлекетке баруына рұқсатты;

12) мынадай:

асырап алынған баланың Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігінде тіркелуі;

18 жасқа толғанға дейін асырап алынған балада Қазақстан Республикасы азаматтығының сақталуы және оның Қазақстан Республикасының шетелдік мекемелерiнде есепте болуы;

кездейсоқ мән-жайлар болғанда қамқоршылардың белгіленуі туралы міндеттемелерді ұсынады.

10. Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылмайтын және бала асырап алуға үміткер туыстар Қазақстан Республикасына  кіру визалары болған кезде Қазақстан Республикасына келеді. Кіру визаларын Қазақстан Республикасының шетелдік мекемелерi береді.

Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында өзгеше көзделмесе, визаларды беруге облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың білім беруді басқару органының шақыруы негіз болып табылады.

11. Бала білім беру, медициналық және өзге де ұйымда болған жағдайда бала тұратын жердегі орган бала асырап алуға тілек білдіру туралы өтініш келіп түскен кезден бастап 5 (бес) жұмыс күні ішінде балаға бару және онымен қарым-қатынас жасау үшін туыстарына осы Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес Республикалық деректер банкі қалыптастырған жолдама береді.

11-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 24.10.2016 жылғы № 614 Қаулысына сәйкес (10.12.2015 ж. редакцияны қараңыз) (өзгерту қолданысқа енгізіледі 01.01.2017 жылдан бастап)
11-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 08.05.2025 жылғы № 320 Қаулысына сәйкес (18.03.2020 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 24.05.2025 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)

12. Азаматтығы мен тұратын жеріне және баланың болу жеріне (отбасында немесе білім беру, медициналық және өзге де ұйымда) қарамастан туыстар жеке өзі:

1) баланың тұрақты тұрғылықты жерінде онымен кемінде екі апта тікелей қатынасады (баламен, оның әдеттерімен, талғамымен, мінезінің ерекшеліктерімен танысу, серуендеу, ойындар);

2) бала туралы толық ақпарат алады және оның құжаттарымен танысады;

3) баланың денсаулық жағдайы туралы медициналық қорытындымен танысу фактісін осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес жазбаша нысанда растайды;

4) тілек білдірсе, бала тұратын білім беру, медициналық және өзге де ұйым өкілінің қатысуымен асырап алынатын баланы тәуелсіз медициналық куәландырудан өткізу үшін медициналық мекемеге жүгінеді.

13. Асырап алынатын бала тұратын жердегі орган комиссияның қорытындысы негізінде баланы асырап алуға беру туралы рұқсатты азаматтығына қарамастан туыстарының онымен жеке қарым-қатынас жасау фактісі туралы мәліметтерді көрсете отырып сотқа жолдайды.

14. Азаматтығы мен тұратын жеріне қарамастан туыстарының бала асырап алуы олардың өтініштері негізінде бала асырап алушылардың өздерінің, орган өкілінің, сондай-ақ прокурордың міндетті қатысуымен баланың болу жері бойынша соттың шешімімен жүргізіледі.

15. Бала асырап алушылар бала асырап алушының жеке басын растайтын құжатты және заңды күшіне енген сот шешімін ұсына отырып, баланы ол тұратын жерден жеке өзі алып кетуге міндетті.

16. Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын және Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын туыстары асырап алған балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау мақсатында асырап алынған баланың тұрғылықты жері бойынша орган оның тұрмыс жағдайлары мен тәрбиесін бақылауды жүзеге асырады.

17. Азаматтығы мен тұратын жеріне қарамастан туыстары бала он сегіз жасқа толғанға дейін жылына кемінде бір рет бала асырап алу туралы сот шешімі шыққан жер бойынша органға асырап алынған баланың тұрмыс, оқу, тәрбие жағдайы және денсаулық жағдайы туралы есептер ұсынады.

18. Балалар Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтарына асырап алуға беріледі.

18-1. Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын, Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын бала асырап алуға кандидаттар бала тұратын жердегі органға немесе Республикалық деректер банкі арқылы:

Осы Тәртіп 18-1-тармақпен толықтырылды ҚР Үкіметінің 08.05.2025 жылғы № 320 Қаулысына сәйкес (өзгерту 24.05.2025 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)

1) баланы асырап алуға тілек білдіргені туралы жазбаша өтініш;

2) жақын туыстарының баланы асырап алуға жазбаша келісімін;

3) жиынтық табыс мөлшері туралы анықтама;

4) отбасы жағдайы туралы анықтама;

5) «Адамның бала асырап алуы, оны қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа, патронатқа қабылдап алуы мүмкін болмайтын аурулардың тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 тамыздағы № 692 бұйрығымен (нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12127 болып тіркелген) бекітілген тізбеге сәйкес көрсетілетін қызметті алушының және егер некеде тұрса, ерінің (зайыбының) ауруының жоқ екенін растайтын денсаулық жағдайы туралы анықтама, сондай-ақ «Денсаулық сақтау саласында мемлекеттік қызметтер көрсетудің кейбір мәселелері туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 18 мамырдағы № ҚР ДСМ-49/2020 бұйрығымен (нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 20665 болып тіркелген) бекітілген нысанға сәйкес наркологиялық және психиатриялық диспансерлерде тіркеуде тұратыны туралы мәліметтің жоқ екені туралы анықтаманы;

6) сотталмағандығы туралы анықтама;

7) тұрғын - жайға меншік құқығын немесе тұрғын - жайды пайдалану құқығын растайтын құжаттың көшірмесін;

8) психологиялық дайындықтан өткені туралы сертификатты ұсынады.

Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын, Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын бала асырап алуға кандидаттардың жеке басын куәландыратын құжаттар туралы мәліметтерді орган «электрондық үкімет» шлюзі арқылы тиісті мемлекеттік ақпараттық жүйелерден алады.

Өтініш берушінің ері баланың әкесі екені анықталған болса, ол баланы асырап алған кезде баланы асырап алуға ниет білдіргені туралы өтінішке асырап алынатын баланың әкесі екенін растайтын молекулалық-генетикалық сараптама қорытындысы қоса беріледі.

19. Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын бала асырап алуға үміткерлер Республикалық деректер банкінде баланы таңдап, осы Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес Республикалық деректер банкінде қалыптастырылған, баламен танысуға арналған жолдаманың негізінде баламен жеке танысады.

19-тармақ өзгертілді ҚР Үкіметінің 07.06.2013 жылғы № 584 Қаулысымен (30.03.2012 ж. редакцияны караңыз) (алғашқы ресми жарияланғаннан күннен бастап қолданысқа енгізілуі тиіс)
11.09.2013  жылғы "Егемен Қазақстан" Республикалық газетінде жарияланды
19-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 24.10.2016 жылғы № 614 Қаулысына сәйкес (10.12.2015 ж. редакцияны қараңыз) (өзгерту қолданысқа енгізіледі 01.01.2017 жылдан бастап)
19-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 18.03.2020 жылғы № 123 Қаулысына сәйкес (24.10.2016 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 20.03.2020 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)

Баламен танысу қорытындылары бойынша бала асырап алуға үміткерлер баламен одан әрі қарым-қатынас жасаудан бас тартуды немесе келісімін Республикалық деректер банкінде бетбелгіні басу арқылы растайды және өзінің электрондық цифрлық қолтаңбасымен қол қояды.

20. Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтары баламен жеке танысқаннан кейін:

20-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 18.03.2020 жылғы № 123 Қаулысына сәйкес (24.10.2016 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 20.03.2020 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)

1) орган өкілінің қатысуымен тиісті білім беру, медициналық және өзге де ұйымның ережесіне сәйкес режим талаптарын сақтай отырып, баланың тұрақты тұрғылықты жерінде баламен кемінде екі апта тікелей қатынасады (баламен, оның әдеттерімен, талғамымен, мінезінің ерекшеліктерімен жеке танысу, серуендеу, ойындар);

2) бала асырап алу туралы толық ақпарат алады және оның құжаттарымен танысады;

3) баланың денсаулық жағдайы туралы медициналық қорытындымен танысу фактісін осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес жазбаша нысанда растайды;

4) тілек білдірсе, бала орналасқан білім беру, медициналық және өзге де ұйым өкілінің қатысуымен асырап алынатын баланы тәуелсіз медициналық куәландырудан өткізу үшін медициналық мекемеге жүгінеді;

5) екі апталық қарым-қатынастың соңғы күні бала асырап алу рәсімінен бас тартуды немесе оған одан әрі қатысуды Республикалық деректер банкінде растайды және өзінің электрондық цифрлық қолтаңбасымен қол қояды.

21. Асырап алынатын баланың болу жері бойынша орган комиссияның қорытындысы негізінде баланы асырап алуға беру туралы рұқсатты Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының онымен жеке қарым-қатынас жасау фактісі туралы мәліметтерді көрсете отырып сотқа жібереді.

22. Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының бала асырап алуы олардың өтініштері негізінде бала асырап алушылардың өздерінің, орган өкілінің, сондай-ақ прокурордың міндетті қатысуымен баланың болу жері бойынша соттың шешімімен жүргізіледі.

23. Бала асырап алушының жеке басын растайтын құжатты және заңды күшіне енген сот шешімін ұсына отырып, бала асырап алушылар баланы ол тұратын жерден жеке өзі алып кетуге міндетті.

24. Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтары асырап алған балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау мақсатында асырап алынған баланың тұрғылықты жері бойынша орган оның тұрмыс жағдайлары мен тәрбиесін бақылауды жүзеге асырады.

25. Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтары бала он сегіз жасқа толғанға дейін жылына кемінде бір рет бала асырап алу туралы сот шешімі шыққан жер бойынша органға асырап алынған баланың тұрмыс, оқу, тәрбие жағдайы және денсаулық жағдайы туралы есептер ұсынады.

26. Шетелдіктердің бала асырап алуына балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау саласында Қазақстан Республикасымен тең мәнді халықаралық міндеттемелері бар елдердің азаматтарына ғана рұқсат етіледі.

26-тармақ өзгертілді ҚР Үкіметінің 07.06.2013 жылғы № 584 Қаулысымен (30.03.2012 ж. редакцияны караңыз)  (алғашқы ресми жарияланғаннан күннен бастап қолданысқа енгізілуі тиіс)
11.09.2013  жылғы "Егемен Қазақстан" Республикалық газетінде жарияланды

Орталықтандырылған есепте тұрған балаларды шетелдіктердің асырап алуына беру оларды азаматтығы мен тұратын жеріне қарамастан туыстарына, Қазақстан Республикасының аумағында және одан тыс жерде тұратын Қазақстан Республикасының азаматтарына тәрбиелеуге беру мүмкін болмаған жағдайда, орталықтандырылған есепке қойылған күннен бастап үш ай өткен соң жүзеге асырылады.

Шетелдіктерге асырап алуға берілген балалар Қазақстан Республикасынан тыс жерге шығуға дейін Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінде есепке қойылуы тиіс.

27. Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтары, бала асырап алуға үміткер және белгіленген тәртіппен бала асырап алу жөніндегі аккредиттелген агенттіктер арқылы тіркелген шетелдіктер уәкілетті органға Республикалық деректер банкі арқылы:

27-тармақ өзгертілді ҚР Үкіметінің 07.06.2013 жылғы № 584 Қаулысымен (30.03.2012 ж. редакцияны караңыз) (алғашқы ресми жарияланғаннан күннен бастап қолданысқа енгізілуі тиіс) 11.09.2013 жылғы "Егемен Қазақстан" Республикалық газетінде жарияланды
27-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 24.10.2016 жылғы № 614 Қаулысына сәйкес (10.12.2015 ж. редакцияны қараңыз) (өзгерту қолданысқа енгізіледі 01.01.2017 жылдан бастап)

1) баланы асырап алуға тілек білдіргені туралы жазбаша өтінішті;

2) табыстары туралы анықтаманы;

3) отбасы жағдайы туралы анықтаманы;

4) паспорттардың көшірмелерін;

5) денсаулық жағдайы туралы, оның ішінде психикалық, мінез-құлықтық, оның ішінде психикаға белсенді әсер ететін заттарды тұтынуына байланысты ауытқуының (ауруларының) жоқ екені туралы анықтаманы;

5-тармақша жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 08.05.2025 жылғы № 320 Қаулысына сәйкес (18.03.2020 ж. редакцияны қараңыз)(өзгерту 24.05.2025 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі)

6) сотталмағандығы туралы анықтаманы;

7) жақын туыстарының бала асырап алуға жазбаша келісімін;

8) достарының немесе көршілерінің кемінде үш ұсыным хатын;

9) тұрғын үйінің бар-жоқтығын растайтын құжатты;

10) бала асырап алу жөніндегі уәкілетті шетелдік мемлекеттік органдар мен ұйымдардың ықтимал бала асырап алушылардың жеке басының адамгершілік қасиеттері туралы арнайы берген анықтамасын;

11) бала асырап алуға құқығын растайтын қабылдаушы мемлекеттің құзыретті органы берген құжатты;

12) асырап алынған баланың Қазақстан Республикасынан қабылдаушы мемлекетке баруына рұқсатты;

13) мынадай:

асырап алынған баланың Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінде тіркелуі;

18 жасқа толғанға дейін асырап алынған балада Қазақстан Республикасы азаматтығының сақталуы және оның Қазақстан Республикасының шетелдік мекемелерінде есепте болуы;

кездейсоқ жағдаяттар кезінде қамқоршыларды белгілеу туралы міндеттемелерді ұсынады.

28. Уәкілетті орган Республикалық деректер банкі арқылы аккредиттелген агенттікке Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтарына, шетелдіктерге баланың құжаттарын танысу үшін жібереді.

28-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 24.10.2016 жылғы № 614 Қаулысына сәйкес (10.12.2015 ж. редакцияны қараңыз) (өзгерту қолданысқа енгізіледі 01.01.2017 жылдан бастап)

29. Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтары, шетелдіктер баланың құжаттарымен танысу фактісі туралы жазбаша растауды және онымен одан әрі танысуға келісімді ұсынады.

30. Бала асырап алуға үміткер шетелдіктер Қазақстан Республикасына  кіру визалары болған кезде Қазақстан Республикасына келеді. Кіру визаларын Қазақстан Республикасының шетелдік мекемелерi береді.

Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында өзгеше көзделмесе, визаларды беруге уәкілетті органның шақыруы негіз болып табылады.

Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұрақты тұратын азаматтар уәкілетті органнан келу мерзімдері туралы хабарлама алғаннан кейін Қазақстан Республикасына кіреді.

31. Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының, бала асырап алуға үміткер шетелдіктердің келуі туралы хабарламаны және құжаттарын уәкілетті орган баланың болу жері бойынша тиісті органды одан әрі хабардар ету үшін облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың білім беруді басқару органына белгіленген мерзімде жібереді.

32. Уәкілетті орган республикалық деректер банкі арқылы берген жолдамаға сәйкес бала тұратын жердегі органға келгеннен кейін Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтары, шетелдіктер бала орналасқан білім беру, медициналық және өзге де ұйымға барады және:

32-тармақ жаңа редакцияда жазылды ҚР Үкіметінің 24.10.2016 жылғы № 614 Қаулысына сәйкес (10.12.2015 ж. редакцияны қараңыз) (өзгерту қолданысқа енгізіледі 01.01.2017 жылдан бастап)

1) баланы таңдайды, орган өкілінің және қажет болған жағдайда аудармашының қатысуымен тиісті білім беру, медициналық және өзге де ұйымның ережесіне сәйкес режим талаптарын сақтай отырып, онымен кемінде төрт апта тікелей қатынасады (баламен, оның әдеттерімен, талғамымен, мінезінің ерекшеліктерімен жеке танысу, серуендеу, ойындар);

2) баланың денсаулық жағдайы туралы медициналық қорытындымен танысу фактісін осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес жазбаша нысанда растайды;

3) тілек білдірсе, бала орналасқан білім беру, медициналық және өзге де ұйым өкілінің қатысуымен асырап алынатын баланы тәуелсіз медициналық куәландырудан өткізу үшін медициналық мекемеге жүгінеді;

4) бала асырап алу рәсімінен бас тартуды немесе оған одан әрі қатысуды осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес жазбаша растайды.

33. Асырап алынатын баланың болу жері бойынша орган комиссияның қорытындысы негізінде баланы асырап алуға беру туралы рұқсатты Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының, бала асырап алуға үміткер шетелдіктердің осы баламен жеке қарым-қатынас жасау фактісі туралы мәліметтерді көрсете отырып сотқа жібереді.

34. Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының, шетелдіктердің бала асырап алуы олардың өтініштері негізінде бала асырап алушылардың өздерінің, орган өкілінің, сондай-ақ прокурордың міндетті қатысуымен баланың болу жері бойынша соттың шешімімен жүргізіледі.

35. Бала асырап алушылар бала асырап алушының жеке басын растайтын құжатты және заңды күшіне енген сот шешімін ұсына отырып, баланы оның болу жері бойынша жеке өзі алып кетуге міндетті.

36. Бала асырап алудан бас тартқан жағдайда Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұрақты тұратын азаматтарға, шетелдіктерге олардың құжаттары аккредиттелген агенттік арқылы қайтарылады.

37. Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтары және шетелдіктер бала асырап алушының және баланың тұрғылықты елінде орналасқан бала асырап алу жөніндегі аккредиттелген агенттіктер арқылы бала он сегіз жасқа толғанға дейiн оның тұрмыс жағдайы, білім алу, тәрбиелену және денсаулық жағдайы туралы есептерді уәкілетті органға бала асырап алу туралы сот шешімі заңды күшіне енгеннен кейін алғашқы үш жылда әр алты ай сайын, кейінгі жылдары – жылына кемінде бір рет фотосуреттерiн қосып жiберiп отырады.

38. Кодекстің 86-бабының 4-тармағында көзделген жағдайларда есептерді ұсынудың кезеңділігі уәкілетті органның шешімі бойынша белгіленеді.

39. Бала асырап алушының және баланың тұрғылықты елінде орналасқан бала асырап алу жөніндегі аккредиттелген агенттіктер есептерді уәкілетті органға Қазақстан Республикасының аумағындағы өз филиалдары және (немесе) өкілдіктері арқылы ұсынады.

40. Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұрақты тұратын туыстарына және Қазақстан Республикасының азаматтарына, шетелдіктерге асырап алуға берілген балаларға бақылау жасауды Қазақстан Республикасының шетелдік мекемелерi және уәкілетті орган жүзеге асырады.

41. Қазақстан Республикасының консулдық лауазымды адамы консулдық округ шегінде, сондай-ақ аккредиттелген агенттіктің қызметкерлері шетелдіктердің асырап алуына берілген балаларға бақылау жасауды жүзеге асырады, сондай-ақ кәмелет жасқа толғанға дейін баланың тұрмыс және тәрбиелену жағдайларына сәйкестігін тексеру мақсатында бала асырап алушыларға барады.

41-тармақ өзгертілді ҚР Үкіметінің 07.06.2013 жылғы № 584 Қаулысымен (30.03.2012 ж. редакцияны караңыз)  (алғашқы ресми жарияланғаннан күннен бастап қолданысқа енгізілуі тиіс)
11.09.2013  жылғы "Егемен Қазақстан" Республикалық газетінде жарияланды

Шетелдіктер асырап алған Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын балаларды Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінде есепке қою мен Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерінің бақылауды жүзеге асыру тәртібін Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі айқындайды.

42. Қазақстан Республикасының аумағында аккредиттелген агенттіктер асырап алынған балалардың өлімі, оларға қатыгездік көрсету, олардың бала асырап алушылар отбасында бейімделуінің мүмкін еместігі, бала асырап алудың күшін жою және (немесе) балаларды қайта орналастыру жағдайларының анықталу фактілері туралы уәкілетті органды және баланы асырап алу туралы сот шешімі шыққан жер бойынша органды бес жұмыс күні ішінде хабардар етеді.

Жолдама берген ұйымның бланкісі

Бала _______________ танысуға және кемінде 2/4 апта қарым-қатынас 
Т.А.Ә. (бар болса) 
жасау үшін туысқандары/бала асырап алуға  үміткерлер  _____________ берілді. 
(қажеттінің астын сызу) Т.А.Ә. (бар болса) 
Қабылданған шешім туралы мәліметтер_________________________ 
(келісім, бас тарту) 
___________________________________________________________ 
(туысқандарының/бала асырап алуға үміткерлердің қолы)

Мен (біз),
____________________________________________________________________
                              (Т.А.Ә.)
маған (бізге) бала асырап алуды ресімдеу үшін ұсынылған бала
____________________________________________________________________
               (баланың/балалардың Т.А.Ә., туған күні)
____________________________________________________________________
денсаулық жағдайы туралы медициналық қорытындымен таныстым (тық).

      Баланың денсаулық жағдайы менің (біздің) тілегімізге (тілектерімізге) сай келеді/келмейді.

Т.А.Ә.

(қолы)

Мен (біз),
_____________________________________________________________________
                                (Т.А.Ә.)
баламен _____________________________________________________________
_____________________________________________________________________
                            (Т.А.Ә.)
(жолдама ____________________________________________________________
                     (жолдама берген орган атауы)
___________ № _____________),
оның жеке ісімен, медициналық картасымен жеке таныстым (таныстық),
_____________________________________________________________________
               (қандай мәліметтер қосымша ұсынылды)
_____________________________________________________________________
                     (себептер көрсетіледі)
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
себептен бала асырап алуды ресімдеуден бас тартамын (мыз)/бала асырап алуға келісемін (міз)

      Т.А.Ә.                      ___________________________
                                  ___________________________
                                        (қолы, күні)

      Аудармашының деректері 
                        ___________________________