Документ на казахском языке

"Өнімділік 2020" бағдарламасын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 14 наурыздағы № 254 қаулысы

Редакция 17.06.2015 жылы берілген өзгерістер мен толықтырулармен

«Индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау туралы» 2012 жылғы 9 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңына, Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасын үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі 2010 - 2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама және Қазақстан Республикасы Президентінің кейбір жарлықтарының күші жойылды деп тану туралы» 2010 жылғы 19 наурыздағы № 958 және «Қазақстан Республикасын индустриялық- инновациялық дамытудың 2015 — 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы және «Мемлекеттік бағдарламалар тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 957 Жарлығына толықтыру енгізу туралы» 2014 жылғы 1 тамыздағы № 874 жарлықтарына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді

1. Қоса беріліп отырған «Өнімділік 2020» бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.

2. Орталық және жергілікті атқарушы органдар және өзге де ұйымдар Бағдарламаны іске асыру жөнінде шаралар қабылдасын.

3. Жауапты орталық және жергілікті атқарушы органдар мен ұйымдар (келісім бойынша) «Салалық бағдарламаларды әзірлеу және мониторингілеу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 18 наурыздағы № 218 қаулысымен бекітілген Салалық бағдарламаларды әзірлеу, мониторингілеу қағидаларына сәйкес Бағдарламаның іске асырылу барысы туралы ақпарат берсін.

4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігіне жүктелсін.

5. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі және ресми жариялануға тиіс.

Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 14 наурыздағы № 254 қаулысымен бекітілген

«Өнімділік 2020» бағдарламасы

1. Бағдарламаның паспорты

2. Кіріспе

«Өнімділік 2020» бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Президентінің «Жаңа он жылдық – Жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» атты Қазақстан халқына Жолдауын, Қазақстанның 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарын, Қазақстан Республикасын үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі 2010 – 2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаны, Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015 – 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын және Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Шетелдік инвесторлар кеңесінің 23-ші жалпы отырысының 2010 жылғы 4 маусымдағы № 01-8.1 хаттамасын іске асыру шеңберінде әзірленген.

Бағдарлама Дүниежүзілік банктің әдістемелік қолдауымен әзірленді және Мемлекеттік бағдарламаны іске асыру құралдарының бірі болып табылады.

Экономиканың жалпы өнімділігі оның айтарлықтай деңгейде бәсекеге қабілеттілігін айқындайтын фактор болып табылады. Ғылымды көп қажетсінетін өнімді шығаратын өңдеуші салалар кәсіпорындары үлесінің ұлғаюы экономикадағы еңбек өнімділігінің деңгейін едәуір арттырады. Сондықтан да мемлекетке оның өнімділігін арттыруды ынталандыру, инновациялық әзірлемелерді енгізу, қазіргі заманғы басқару технологияларын енгізу және жалпы кәсіпорындардың негізгі қорларын жаңғырту өте маңызды. Бірінші кезеңнің негізгі міндеті бәсекеге қабілетті жаңа өндірістерді құру, еңбек өнімділігін арттыру мақсатында жұмыс істеп тұрған өндірістерді жаңғырту (техникалық қайта жарақтандыру) және қазіргі заманғы басқару технологияларын енгізу болып табылады. Кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және кластерлік бастамалардың дамуын қолдау бірінші кезектегі міндет болып табылады.

Бұл ретте, еңбек тиімділігіне бизнестің инновациялық белсенділігі, күшті бренд, персоналдың біліктілігі, өткізу нарығының тартымдылығына қол жеткізу, бәсекелі ортаның сапасы, өнімдерді немесе қызметтерді шебер жылжыту және сату қабілеттілігі де әсер етеді. Бұдан басқа, қазіргі заманғы басқару технологияларын енгізу мәселелерінде менеджменттің рөлі басты болып табылады.

Қалыптасқан жағдайды есепке ала отырып, тиісті Бағдарламаны әзірлеу арқылы қазіргі заманғы басқару және энергия үнемдеуші технологияларды енгізудің, кәсіпорындарды жаңғыртудың және жаңа бәсекеге қабілетті өндірістер құрудың жүйелі шараларын қабылдау қажет.

Бағдарламаны іске асыру шеңберінде:

1) мемлекет индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті орган, Бағдарлама операторлары және құралдар арқылы мемлекеттік қолдау шараларын ұсыну мүмкіндігі туралы шешім қабылдайды;

2) қажет болғанда Бағдарламаны іске асыру шеңберіндегі құжаттарды мүдделі орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдармен келісуді Бағдарлама операторы «бір терезе» қағидаты бойынша орындайтын болады.

Бағдарлама шеңберінде бір өтінім берушіге қатысты Бағдарлама құралдарын кешенді ұсынуға жол беріледі.

Бағдарламада пайдаланылатын ұғымдар:

1) Бағдарлама операторы – «Қазақстандық индустрияны дамыту институты» акционерлік қоғамы;

2) құрал операторы – мемлекеттік қолдау шараларын ұсынатын, жарғылық капиталына мемлекет 100 пайыз қатысатын заңды тұлға және/немесе ұлттық даму институтының, ұлттық басқарушы холдингтің еншілес ұйымдары;

3) өтінім беруші – Бағдарлама шеңберінде мемлекеттік қолдау шараларын алуға өтінім берген кәсіпкерлік субъектісі;

4) инвестициялық жобаның кешенді жоспары – қажетті экономикалық, техникалық, басқарушылық және өзге құжаттамалар топтамасы;

5) орындаушы – еңбек өнімділігін арттыру, сондай-ақ аумақтық кластерлерді дамыту мақсатында өтінім беруші тартатын заңды немесе жеке тұлға;

6) қаржылай қолдамайтын оператор – «Сыртқы консультанттарды тарту арқылы озық кәсіпорындардың консультациялық жобаларын бірлесіп қаржыландыру (Еуропа Қайта Құру және Даму Банкінің Қазақстан Республикасының шағын және орта кәсіпкерлігін қолдау жөніндегі бағдарламасы)», «Шағын және орта кәсіпкерліктің топ-менеджментін оқыту» құрауыштарын қоспағанда, Бағдарламаның төртінші бағыты шеңберінде Кәсіпкерлерге мемлекеттік қаржылық емес қолдауды жүзеге асыратын Ұлттық кәсіпкерлер палатасы;

7) кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығы (бұдан әрі – КҚО) – бұл «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қоры» акционерлік қоғамының өңірлік филиалдары жанынан құрылған және/немесе облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың кәсіпкерлер палатасы, жергілікті бюджетте қаражат болған жағдайда, жергілікті атқарушы органдар жанынан құрылатын жеке кәсіпкерлік субъектілеріне және кәсіпкерлік бастамасы бар халыққа мемлекеттік қолдау шараларын көрсетуге арналған инфрақұрылымдық кешен;

8) топ-менеджер – заңды тұлғаның басшысы немесе оның атқарушы органының мүшесі немесе өндірісті немесе оның жекелеген кезеңдерін ұйымдастыруға жауапты тұлға (жоба менеджері, өндіріс жөніндегі басқарушы директор және т.б.).

3. Ағымдағы жағдайды талдау

1. Ағымдағы жағдайды бағалау, сондай-ақ оның елдің әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси дамуына ықпалы.

2010 жылы Қазақстанның өнеркәсібі тұрақты өсу қарқынын көрсетеді. 2010 жылдың 1-жартыжылдығында жалпы ішкі өнім (бұдан әрі – ЖІӨ) көлемі 8 733 001, 3 млн. теңгені құрады және алдыңғы жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда нақты мәнде 8,0 %-ға өсті. 2010 жылдың 1-жартыжылдығында ЖІӨ-дегі тауарлар өндірісі мен көрсетілетін қызметтер өндірісінің үлесі, тиісінше, 40,5 %-ды және 56,8 %-ды құрады. ЖІӨ өндірісіндегі негізгі үлесті — 32,0 %-ды өнеркәсіп құрайды.

Өнеркәсіп өндірісінің көлемі 2010 жылғы қаңтар-тамыздағы қолданыстағы бағалар бойынша 7 467,6 млрд. теңгені құрады, бұл 2009 жылғы қаңтар-тамызға қарағанда 10,9 %-ға көп. Тау-кен өндірісі өнеркәсібінде өндіріс 5,8 %-ға, өңдеуші өнеркәсіпте 19,1 %-ға, электрмен жабдықтау, газ беру, бу және ауа желдеткіші 7,6 %-ға өсті. Тамақ өнімдері мен мұнайды қайта өңдеу, тоқыма бұйымдары, құрылыс материалдары, металлургия, химия өнеркәсібінің өнімдері мен машина жасау өндірісі артты. Өндірістің өсуі республиканың 15 өңірінде байқалады.

Республиканың экспорт көлемі құндық мәнде 2005 – 2009 жылдар аралығында 55,1 %-ға 27,9-дан 43,2 млрд. Америка Құрама Штаттары (бұдан әрі – АҚШ) долларына дейін өсті, сонымен қатар 2008 жылмен салыстырғанда, экспорт көлемі 2009 жылы 39,3 %-ға, тиісінше,71,2-ден 43,2 млрд. АҚШ долларына дейін қысқарды. Құндық мәнде экспорт көлемінің төмендеуі ең алдымен, әлемдік нарықта тұтынушылар сұраныстарының төмендеуімен және елдің негізгі экспорттық баптары болып табылатын негізгі энергия тасымалдаушылар мен шикізат ресурстарына бағаның төмендеуімен байланысты болды.

Бүгінде шамамен 1000-ға жуық қазақстандық компания экспорттық операцияларды жүзеге асырады, олардың 750-ге жуығы өңделген өнімді экспорттайды. Қазақстандық өнімдердің негізгі сатып алушылары Қытай (республиканың барлық экспортының 15,7 %), Италия (15,7%), Франция (9,2%), Ресей (9,1%) болып табылады.

Өңдеу өнеркәсібі экспортының үлесі 26,8 %-ды құрайды, оның ең көп 14,9 %-дық үлес салмағын металлургиялық өнімдер экспорты құрайды. Негізгі экспорттық тауар топтарына минералдық шикізаттар мен одан жасалған өнімдер, металдар мен одан жасалған бұйымдар, химия саласының, мал шаруашылығының және өсімдік шаруашылығының өнімдері жатады. 2005 – 2009 жылдар ішінде қосылған құны жоғары өңделген экспорттың басты баптары – машина мен жабдықтар, дайын азық-түлік тауарлары бар-жоғы 2,6-3,5 % немесе 0,7-2,5 млрд. АҚШ долларын құрайды. Шикі мұнай мен табиғи газ өнеркәсіп өнімдері экспортының тауарлық құрылымында айрықша үлес (64,8 %) алады.

2. Күшті және әлсіз жақтарын, мүмкіндіктер мен қауіптерді талдау.

Бүгінгі күні Қазақстандағы еңбек өнімділігі төменгі деңгейде қалып отыр. Орта есеппен бір адамға шаққанда ол 30-40 мың АҚШ долларын құрайды, бұл ретте дамыған елдерде бұл көрсеткіш 200 мың АҚШ долларына тең. Мәселен, Қазақстанда ең төменгі еңбек өнімділігі ауыл шаруашылығында байқалады – жылына жұмыс істейтін бір адамға 3 мың АҚШ долларына жуық, ал дамыған елдерде – 50-70 мың АҚШ доллары.

Қазақстанның машина жасауында бұл көрсеткіш 10-17 мың АҚШ долларын құрайды, шетелдік бәсекелестерде – 90 мың АҚШ доллары. Бұл артта қалушылық бірқатар факторлармен түсіндіріледі, солардың бірі: ағымдағы қуаттарының толық жүктелмеуі, негізгі қорлардың жоғары тозуымен және менеджменттің қазіргі заманғы технологияларды енгізе және қолдана алмауы болып табылатын.

Объективті талдау үшін Бағдарламаның күшті және әлсіз жақтарын, сондай-ақ бар мүмкіндіктер мен қауіптерді нақты айқындау қажет.

3. Дамудың негізгі проблемалары, үрдістері және алғышарттары.

Қазақстан Республикасының өнеркәсіптік кәсіпорындарды жаңғыртудың жүйелі шараларын әзірлеу мақсатында Бағдарлама операторы «Атамекен» Қазақстан Республикасы Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен бірлесе отырып, 16 өңір мен өнеркәсіптің 10 саласының 187 өнеркәсіптік кәсіпорнына технологиялық аудит жүргізді.

Технологиялық аудит барысында өндірісті дамытуға кедергі жасайтын проблемалар анықталды, атап айтқанда:

1) қарыз алудың жоғары құны;

2) индустриялық инфрақұрылымның дамымауы;

3) кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының дамымауы;