"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" гигиеналық нормативтерін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 27 ақпандағы № 155 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 10 сәуірде № 10671 тіркелді

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Кодексінің 144-бабының 6-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған «Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» гигиеналық нормативтері бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның мерзімді баспасөз басылымдарына және «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға жіберілуін;

3) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің ресми интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрі Е. Досаев

«КЕЛІСІЛГЕН»
Қазақстан Республикасының
Денсаулық сақтау және
әлеуметтік даму министрі
___________ Т. Дүйсенова
2015 жылғы 4 наурыз

«КЕЛІСІЛГЕН»
Қазақстан Республикасының
Энергетика министрі
___________ В. Школьник
2015 жылғы 10 наурыз

1. Осы «Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» гигиеналық нормативтері (бұдан әрі – нормативтер) меншік нысанына, ұйымдық-құқықтық нысанының, ведомстволық тиесілігіне қарамастан, заңды және жеке тұлғаларға, сондай-ақ қызметі радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеуге байланысты жергілікті атқарушы билік органдарына, Қазақстан Республикасының азаматтарына, Қазақстан Республикасы аумағында тұратын шетел азаматтарына және азаматтығы жоқ тұлғаларға арналған.

2. Нормативтер жасанды немесе табиғаттан шыққан иондаушы сәулеленудің адамға әсер етуінің барлық жағдайында адамның қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қолданылады және иондаушы сәулеленудің рұқсат етілген әсер ету деңгейіндегі негізгі дозалар шегіндегі және адамның сәулеленуін шектеу бойынша басқа да талаптар нысанында «Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының талаптарын регламенттейтін негізгі құжат болып табылады. Ешқандай басқа нормативтік және әдістемелік құжаттар гигиеналық нормативтердің талаптарына қайшы келмеу тиіс.

3. Жеке және заңды тұлғалар «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» Қазақстан Республикасының Кодексі және «Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету талаптарының бұзылуына жауапты болады.

4. Осы нормативте мынадай ұғымдар пайдаланылды:

1) маңыздылығы ең аз белсенділік (бұдан әрі – МЕАБ) – иондаушы сәулелену артқан кезде Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қырқүйектегі «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодексінің 62-бабының 8-тармағына (бұдан әрі – Кодекс) сәйкес беретін санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды талап етілетін есеп пен бақылауға жататын, ашық немесе жабық иондаушы сәулелену көзінің меншікті белсенділігі;

2) маңыздылығы ең аз үлестік белсенділік (бұдан әрі – МЕАҮБ) – иондаушы сәулелену артқан кезде Кодекстің 62-бабының 8-тармағына сәйкес беретін санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды талап етілетін есеп пен бақылауға жататын, ашық иондаушы сәулелену көзінің белсенділігі;

3) персонал – техногендік иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істейтін (А тобы) немесе жұмыс жағдайлары бойынша олардың әсер ету аясында болатын адамдар.

5. Нормативтер адамға әсер ететін иондаушы сәулеленудің мынадай түрлеріне:

1) сәулеленудің техногендік көздерін қалыпты пайдалану жағдайында;

2) радиациялық апаттың нәтижесінде;

3) сәулеленудің табиғи көздерінде;

4) медициналық сәулелену кезінде қолданылады.

Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету талаптары сәулеленудің әрбір түріне қалыптастырылған. Сәулеленудің барлық түрінің жиынтық дозасы радиациялық жағдайды және күтілетін медициналық зардаптарды бағалау, сондай-ақ қорғаныс іс-шаралары мен олардың тиімділігін бағалау үшін қолданылады.

6. Нормативтердің талаптары сәулелену көздерімен жұмыс істеудің кез-келген жағдайында:

1) 10 микрозиверттен (бұдан әрі – мкЗв) аспайтын тиімді жеке жылдық дозада;

2) терідегі 50 миллизиверттен (бұдан әрі – мЗв) аспайтын және көзбұршақтағы 15 мЗв-тен аспайтын эквиваленттік жеке жылдық дозада;

3) 1 адам-зиверттен (бұдан әрі – ад-Зв) аспайтын тиімді ұжымдық жылдық дозада немесе 1 ад-Зв-тен асатын ұжымдық доза кезінде оңтайландыру қағидаты бойынша бағалау ұжымдық дозаны азайтудың орынсыздығын көрсеткенде туындайтын сәулелену көздеріне қолданылмайды.

Нормативтердің талаптары жердің үстіңгі бетіндегі ғарыштық сәулеленуге және іс-жүзінде әсер ету мүмкіндігі жоқ табиғи калийден туындаған адамның ішкі сәулеленуіне қолданылмайды.

7. Оңтайландыру қағидатын іске асыру кезінде радиациялық қорғауға арналған шығыстарды негіздеу үшін 1 ад-Зв ұжымдық тиімді дозадағы сәулелену халық өмірінің жылының шамамен 1 ад-Зв шығынына тең әлеуетті шығынға әкеп соғады деп қабылданады. Өмір жылының 1 ад-Зв шығынының ақшалай эквивалентінің шамасы ұлттық табыстың кемінде 1 жылдық бір адамға шаққандағы мөлшерінде белгіленеді.

8. Стохастикалық әсерлердің пайда болуының жеке және ұжымдық өмірлік тәуекелі тиісінше былай анықталады:

мұнда r,

R – тиісінше жеке және ұжымдық өмірлік тәуекел;

Е – жеке тиімді доза;

рi(Е)dЕ – i жеке адам үшін жылдық тиімді дозаны Е-ден Е+dЕ-ге дейiн алу ықтималдығы;

rE  – бiр стохастикалық әсерге толыққанды өмір кезеңінің ұзақтығын орташа 15 жылға қысқартудың өмірлік тәуекел коэффициенті (өлімге әкеліп соқтыратын қатерлі iсiктен, маңызды тұқым қуалайтын әсерлерден және өлімге әкеліп соқтыратын қатерлі iсiктiң салдарларына зияны бойынша алып келетін өлімге әкеліп соқтырмайтын қатерлі ісіктен), мынаған тең:  

	
		
		
	
	

		

			

			
өндірістік сәулелену үшін:  
			
			

			
жылына Е<200 миллизиверт (бұдан әрі – мЗв/жыл) болғанда r  E   = 5,6 x 10  -2   1/ад-Зв; 

			
Е  3   200 мЗв/жыл болғанда r  E   = 1,1 x 10  -2   1/ад-Зв;  
			
		
		

			

			
халықтың сәулеленуі үшін:  
			
			

			
Е<200 мЗв/жыл болғанда r  E   = 7,3 x 10  -2   1/ад-Зв; 

			
Е  3   200 мЗв/жыл болғанда r  E   = 1,5 x 10  -1   1/ад-Зв.  
			
		
	

         9. Жыл бойы сәулелену кезінде радиациялық қауiпсiздiк мақсаттары үшін детерминделген әсерлерден ауыр салдарлардың пайда болуы нәтижесінде толыққанды өмір кезеңі ұзақтығының жеке қысқару тәуекелі консервативті түрде мынаған тең:

         мұнда Pi [D>Д] – i жеке адам үшін көзбен бір жыл бойы жұмыс істеген кезде Д-дан асатын дозамен сәулелену ықтималдығы;

Д - детерминирленген әсер үшін ең төменгі шекті доза.

10. Аз дозаларда сәулелену нәтижесінде денсаулыққа тиетін зиянды барынша толық бағалау үшін иондаушы сәулеленуге радио сезімталдықпен ерекшеленетін жекелеген ағзалар мен дене тіндерінің, сондай-ақ барлық организмнің толығымен сәулелену әсерлерін мөлшермен ескеретін радиациялық шығын түсінігі пайдаланылады. Жалпы қабылданған стохастикалық әсер тәуекелінің дозаға тәуелділігінің сызықтық ең төменгі шегі жоқ теориясына сәйкес тәуекел шамасы сәулелену дозасына пропорционал және 1-кестеде келтірілген дозамен радиациялық тәуекелдің сызықтық коэффициенттері арқылы байланысады.

Персонал мен халық дозаларының шегін белгілеу үшін қолданылатын тәуекел коэффициентінің орташа есеппен алынған шамасы 0,05 Зв-1 - ке тең қабылданған.

Ядролық радиациялық және электрофизикалық қондырғыларды қалыпты пайдалану жағдайларында техногенді сәулелену дозаларының шектері жыл бойы жеке өмірлік тәуекелдің мынадай мәніне қарай персонал үшін 1,0х10-3 ; халық үшін 5,0х10-5  белгіленеді. Елеусіз аз тәуекел деңгейі 10-6  құрайды.

Әлеуетті сәулелену көздерінен қорғануды негіздеу үшін жыл бойы мынадай жинақталған тәуекел мәндері қабылданады (сәулеленуге әкелетін оқиға ықтималдығының сәулеленумен байланысты өлім ықтималдығына көбейту): персонал 2,0х10-4 , жыл-1; халық 1,0х10-5 , жыл-1.